Ses Ve Diyafram

[NuraN]

SES VE DİYAFRAM

KONUŞMA VE SUSMALAR

Oyunda aktarırken konuşma kadar susmalar da önemlidir. Susmalar sözcükleri kümeleştirir, sözcük kümelerini birbirinden ayırır.
Günlük yaşamda da çok önemli olan susma, sahne üzerinde de anlamın aktarılması için olağanüstü önem taşımaktadır.
Susmaların önemini bir örnek üzerinde görelim.

ÖRNEK:
"Çalış baban gibi eşek olma!".
Susma, noktasını değiştirdiğimizde tümcenin yüklendiği anlam büyük ölçüde değişir.
"Çalış baban gibi, eşek olma!"
ve
"Çalış, baban gibi eşek olma!"cümlelerinde susma yeri değiştirildiğinden içerdiği anlam da değişir.
Oyun metnini parçalara bölerek okumak oyuncuyu sözcükleri yorumlamaya, böylelikle de sözcüklerin içeriklerini, anlamlarını, özünü anlamaya zorlar. Oyuncu sahne üzerinde her söylediği sözün özüm: inmeye çalışarak anlamını yakaladığı takdirde; konuşmasında biçim yönünden bir incelik, içerik yönünden de bir tutarlılık ve derinlik yakalar.
Oyuncu metni anlamadığı ve noktalamaya dikkat etmediği sürece başarılı olamaz. Bunun için yapılacak ilk iş, metni ölçü ve parçalara bölmek, susma yerlerini saptamaktır.
Şimdi bunu bir örnek üzerinde görelim:

ÖRNEK

" OTELLO Shakespeare
OTHELLO - Nasıl Karadeniz'in buzlu akıntısı ve sert cereyanı kesilmek nedir bilmeden dosdoğru Marmara ve Çanakkale'yi boylarsa, benim kanlı düşüncelerim de öylece müthiş adımlarla ilerleyecek, asla geri bakmayacak, asla kuvvetten kesilip alçalarak aşka doğru gelmeyecek, ta büyük ve kudretli büyük bir intikam ve ne var ne yok hepsini birden yutuncaya kadar."
Görüldüğü gibi, tek ve uzun bir tümceyle karşı karşıyayız. Bu uzun tümceyi susma yerlerini iyi saptamadan yeterli nefes almadan söyleme olanağı yoktur. Kimi sözcük kümelerinin hakkını tastamam vermek doğru yerlerde nefes almak gerekir. Stanislawski parçayı şu şekilde bölümlemeyi önerir:
"OTHELLA - Nasıl Karadeniz'in buzlu akıntısı ve sert cereyanı / kesilmek nedir bilmeden / dosdoğru Marmara ve Çanakkale'yi boylarsa / benim kanlı düşüncelerim de öylece müthiş adımlarla ilerleyecek / asla geri bakmayacak / asla kuvvetten kesilip alçalarak aşka doğru gelmeyecek / ta ki büyük ve kudretli / büyük bir intikam / ne var ne yok hepsini birden yutuncaya kadar.!"
Bu bölümlemeyi yaptıktan sonra ilk düşüneceğimiz Shakespeare'in noktalama işaretlerine verdiği önemdir. Bu metinde her noktalama işaretinin kendine göre bir anlamı ve önemi vardır. Tonlamalar, bu anlamları yakalamaya yönelik yapıl¬madığı sürece tekstin amacına ulaşılamayacak, anlatmak istenen seyirciye yeterince anlatılamayacaktır.
Noktalama işaretlerine verilen önem, susmanın biçimini de saptayacaktır.
SUSMALAR
Stanislawski sahne üzerinde iki tür susma olduğunu belirtir: Mantıksal susma ve psikolojik susma. Stanislawski "mantıksal susma yerleri noktalama işaretleriyle; psikolojik susma yerleri belirlenecektir" der.

Mantıksal susma söz öbeklerini, metnini tüm tümcelerini makinemsi bir yoldan biçimlendirerek anlamı kolaylaştırırken psikolojik susmalar düşüncelere, sözcüklere yaşam katar.
Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz:
Mantıksal susmadan yoksun oyun metni oyunu anlaşılmaz hale, psikolojik susmadan yoksun oyun metni oyunu "yaşamaz" bir hale getirir. Şunu unutmayın sakın:
Mantıksal susma aklımıza, psikolojik susma duygularımıza yöneliktir.

İTİCİ SESLER
Katı, kulak tırmalayıcı, hırıltılı, tiz, burundan çıkan buğulu, çok yumuşak biçimden yoksun sesler rahatsız edici seslerdir. İyi bir çalışmayla bu tür ses kusurlarından kurtulmak mümkündür. Bunun için de düzenli çalışmak ve vakit ayırmak gerekir.
Örneğin bir roman, bir tekerleme temrini alın, bir kalemi ağzınıza yatay olarak koyun ve öylece bir saat okuyun. Sesinizi yükseltin, alçaltın. Bunu bir antrenman gibi düşünün, düzenli olarak çalışın. Temrinleri ve tekerlemeleri çalışın. Bol bol okuyun.

DİYAFRAMDAN SOLUNUM
En güzel ses, hiç bir zaman zorlama olmadan çıkan sestir. Oyun sırasında kelime ve cümleleri ayrı tonda ve vurguda söylemek büyük bir yanlıştır.
Oyuncular için en doğru soluma diyaframdan solumadır. Mutlaka ve mutlaka diyafram solunumu kullanılmalıdır. Düzenli olarak yapılan çalışma ve temrinlerle diyaframı geliştirmek mümkündür. Size şöyle bir örnek vereyim; hiç spor yapmayan, ağırlık kaldırmayan yani düzenli olarak çalışmayan ir' insanın atletik bir vücudu olabilir mi? Olamaz. Oyunculuk da böyledir, sürekli temrin ve diyafram çalışması yapmadan iyi bir diyafram kullanımına ulaşamazsınız. Bunun için yapacağınız tek bir şey var; çalışmak, çalışmak ve çalışmak.
Diyaframdan solunum yaparken akciğerlerimizin alt loplarını etkin şekilde kullanmak suretiyle, kaburga kemiklerinin alt hizasından dışarıya itilecek şekilde nefes alabilmeyle çalışılır. Önce çok derin olmak kaydıyla arda arda 3-4 soluma yapın. Göğüs kafesiniz ve omuzlarınız yukarı doğru kalkarsa hatalı nefes almışsınız demektir.
Diyafram nefesini daha iyi anlayabilmek için düz bir zeminde yere sırt üstü uzanın. Hızlı ve kısa aralıklarla sadece ağızdan solumaya başlayın. Yerde nefes alırken dikkat edeceğiniz şey, göğüs kafesinin bittiği yerden karından gözlemlenen bir hareket söz konusu mu?
Bunu anlamak için iki elinizle göğüs kafesinizin üzerine hafifçe bastırın ya da başka bir arkadaşınızdan iki eliyle göğüs kafesinizin üzerine bastırmasını rica edin.
Şimdi aynı solumayı göğsünüzün alt kısmına doğru yapın. Diyaframdan nefes alıyor musunuz dikkat edin. Üzülmeyin diyaframdan nefes alamadıysanız başka bir önerim daha var, çünkü diyafram nefesini öğrenme, bazı insanlar için sanıldığından zordur.
Şimdi sırt üstü düz konumda uzanmış durumdasınız. Nefesinizi tutun, bu halde kamınızı içeri ve dışarı itin. Nefes almadan bunu gerçekleştirebiliyor musunuz? Cevabınız evet ise şimdi karnınızı dışarı itin, nefes verirken kamınızı içeri çekin. Bu yolla diyaframdan solumayı öğrenebilirsiniz. Bunu defalarca tekrarlayın.
Diyaframdan doğru nefes alma şeklinizin otomatikleşmesi gerekmektedir. Bir oyuncu olarak her zaman için bilinçli olarak nefesimizi kontrol etmeliyiz. Alışkanlık kazanıncaya kadar iki hafta bu çalışmaları tekrarlayın. Günde en az kırk dakika çalışın. Çalışmalarda başarılı olabilmek için çalışma öncesinde midenizin 1/3'ünün boş olmasına dikkat ediniz. Diyaframdan nefes alma, yukarıda önerilenler doğrultusunda sürekli ve düzenli yapıldığı sürece alışkanlık haline gelecek, otomatikleşecektir. Zamanla diyaframınızı kullanmayı ve aldığınız nefesi iktisaslı ve uzun sürede kullanmayı öğrenmelisiniz.

Örneğin bir oyunda oynuyorsunuz ve üç sayfalık bir tiradınız var; eğer diyaframınızı iyi kullanabiliyorsanız, takılmadan, zorlanmadan ve tekstin içerisindeki anlatımı yakalayacak şekilde oynayabilirsiniz.
Ama farz edin ki, diyafram kullanmanız zayıf. Gereksiz yerde nefes alıp vereceksiniz ve tekstin altından kalkmanız zorlaşacaktır.

DİYAFRAM NEFESİNDE DİKKAT EDİLECEK AL TIN KURALLAR
1- Nefes alırken derin, sık, çabuk, düzenli, gerilmeden, gürültüsüz alıp vermeyi öğrenmelisiniz.
2- Nefesinizi kesinlikle burnunuzdan alıp, ağzınızdan vereceksiniz.
3- Nefesinizi alış, tutuş ve veriş zamanlamanız 1- 4 -2 formülüne uygun olmalı.
4- Yani nefesinizi 2 saniyede almışsanız 8 saniye içinde tutacak ve 4 saniyede vereceksiniz.
5- Nefes alırken akciğerlerinizi zorlayınız. Nefesi uzun süre alıp tutmayı öğreniniz.
6- Bir anda fazla alınan oksijen baş dönmesine yol açabilir.
7- Amaç ciğerleri büyütmektir. Ama ciğerler bir anda büyümez. İdeal bir diyafram nefesi kısa sürede oluşturulamaz. .Çalıştıkça diyaframınızın geliştiğine tanıklık edeceksiniz.
8- Eğer gırtlağı fazla sıkarak havayı, tutmaya kalkarsanız gırtlak yorulur. Ses bozulmaya başlar.
9- Konuşmaya başladığınızda aldığınız hava bir çırpıda boşalıp bitmemelidir. Aynı havayı en uzun süre kullanmayı öğrenin. Ama bu sırada kasılmamalı ve gırtlağın kapanmasına neden olamamalıyız. Yoksa hırıltıdan başka bir şey çıkaramayız.

SES TEMRİNLERİ

UYGULAMA 1

SOLUK TUTMA ÇALIŞMASI
1- Derin derin nefes alın. Nefesinizi dayanabileceğiniz kadar tutun.

2- Derin derin nefes alın; Gırtlağınızı açık tutun. Kısa kısa ve kesik kesik soluma yapın. Ciğerleriniz dolu iken karın bölgelerinizdeki harekete dikkat edin.
3- Derin derin nefes alın. Bir parmağınızla dudağınızı tutun ve üf1er gibi yapın. Havanın çıkardığı ısıyı hissedin. Bir daha nefes alın, aldığınız nefesi bir mum ateşini hafifçe üf1üyor gibi dışarı arın.
4- Kalın, orta ve ince sesinizi belirleyin ve nefes alın. PAPAPA sözcüğünü düşük sesle, mümkün olduğu kadar az nefes harcayarak yapabileceğiniz en uzun sürede tekrarlayın. Sonra aynı temrini yüksek sesle yapın.

[NuraN]

UYGULAMA 2

Diyaframdan derin bir soluk alın. Aldığınız soluğu 'f ile en uzun sürede
1- Ateşi üf1er gibi
2- Çiçeği koklar gibi
3- Köpek gibi havlayarak
4- Korkarak ve bunun gibi değişik duygular kullanarak dışarı veriniz.

UYGULAMA 3

(s) ünsüzünü aşağıdaki gösterildiği gibi kesintisiz, zayıf, kuvvetli boşaltılması
1- ssssssssssssssssssss
2- s -s- s- s- s- s- s- s- s- s
3- sss- s- ssss- s

4- s- S- S- S- S- S- s- s- s- s- S- S- S- sss- S- S- s

UYGULAMA 4

Önce kısık sonra yüksek sesle aşağıdakileri tekrarlayınız.
ah, oh, uh, ıh, eh, oh, üh, ih... hah, hoh, huh, hıh, heh, hoh, ahah, ohoh, uhuh, ıhıh, eheh, ühüh, ihih, hahhah,ohoh,huhuh

UYGULAMA 5
Aşağıdaki sesleri çıkartarak kahkaha atmaya çalışınız.

Kahkah, kahkah, kühküh, kihkih, kuhkuh, kıhkıh, kehkeh,

UYGULAMA 6
Hop hecesini tek nefeste yavaş, bağırarak, kızarak, sevinerek, gülerek, acı çekerek tekrarlaynız.

UYGULAMA 7
Aşağıdaki uygulamayı;
1- 5 metre İlerideki biri duyacak şekilde
2- 20 metre ilerideki biri duyacak şekilde
3- 100 metre ilerideki biri duyacak şekilde
4- 200 metre ilerideki biri duyacak şekilde
5- 500 metre ilerideki biri duyacak şekilde
6- 1000 metre ilerideki biri duyacak şekilde, yüksek sesle tempolu tekrarlayınız:
"pa, pe, pi, po, ba, be, bi, bo"

UYGULAMA 8

Dudak kaslarınızı iyice gevşetmeye çalışın. Çenenizi iyice açın, dilinizi serbest bırakın. Hafiften hızlıya doğru tempolu soluyun. Aldığınız hava, üflermişsiniz gibi ağzınızdan çıksın. 5 dakika bu işlemi sürdürün.

UYGULAMA 9
Ağzınız kapalı, ayakta dik durun. Burnunuzdan çıkan havayla "mmmmmm" deyin. Bunu 5 dakika tekrarlayın.

UYGULAMA 10
Derin nefes alın, soluğunuzu itebileceğiniz en uzak noktaya fırlatın ve BOB deyin. Uygulamayı 5 dakika tekrarlayın.

UYGULAMA 11
Derin nefes alın. "ha, ho, hu, ha, ho, hu" hecelerini bir tempo dahilinde, hızlıdan yavaşça ya da yavaştan hızlıya tekrarlayın. 5 dakika sürsün.

UYGULAMA 12
Derin nefes alın. "Ah" hecesini fısıltıyla başlayarak çıkabileceğiniz en üst sese kadar çıkarak tonlayın. Aynı temrini daha sonra en üst noktadan en pes noktaya kadar indirin.

UYGULAMA 13
Yakacağınız bir mumu dudağınızın yakınında tutun. Sesli harfleri sırasıyla kullanın:
a, e, ı, i, o, ö, u, ü

[Meric]

teşekkürler eline sağlık