Kayıt Dışı Ekonominin Ulusal-Uluslar Arası Boyutu ve Çzüm Önerileri

• Bireysel olarak ya da topluca kamu gücüne karşı baskı yapılabilir. Örneğin bir verginin kabulü sırasında parlemento üzerinde veya vergilendirme işlemleri ile ilgili olarak mali idare üzerinde baskı yapılabilir ki, bu her zaman suç niteliğinde değildir,

• Hukuksal yollarla daha az vergi ödenmesi şeklinde olabilir, (vergiden kaçınma)

• Doğrudan doğruya vergi kanunlarına ve mali idarenin uygulamalarına karşı gelinebilir, (vergi kaçakçılığı)

• Ayaklanmaya yakın bir biçimde vergiye karşı koyma olabilir.

Bütün bunların yanında vergiye karşı koyma yolları, zamana, ekonomik ve sosyal sınıflara göre değişik biçimlerde olabilir. Örneğin büyük sanayici ve iş adamları hukuksal yollardan yararlanarak vergiden kaçınma yolunu yeğledikleri halde, küçük ve orta ölçekli işletmeler doğrudan vergi kaçakçılığına başvururlar.
Kayıt dışı ekonominin nedenleri, etkileri ve kayıt dışılığın önlenmesinde 4369 ve 4444 sayılı Kanun’la getirilen değişikliklerin incelendiği çalışmamızda, neticede kayıt dışı ekonominin tam olarak ortadan kaldırılmasının mümkün olmadığını belirtmemiz gerekmektedir. Ancak gerçekleştirilecek idari reorganizasyon ve vergi ahlakının tesis edilmesiyle kayıt dışı ekonominin boyutları en aza indirilebilir. Kayıt dışılığın boyutlarının azaltılmasında bazı önerilerimizi şu şekilde sıralayabiliriz;

• Ödeme sistemimizde ciddi bir revizyona ihtiyaç vardır. Para ile ödeme yerine kredi kartı vb uygulamalarla belirli hadlerin üzerindeki alışverişler bankalar ve diğer finans kurumları vasıtasıyla kayıt içerisine çekilmeye çalışılmalıdır.

• Denetimler artırılmalıdır; Denetimlerin yetersiz olduğu bir ortamda gerçekleştirilecek vergisel düzenlemelerin fazla bir anlamı olmayacaktır. Mükellefler, denetimden geçme ihtimallerinin azaldığını anladıklarında vergi kanunlarında ne kadar ağır müeyyideler olursa olsun bunlara itibar göstermeyeceklerdir. Bu bağlamda esasen 4369 sayılı kanun, mükelleflerin kanunun çıkışıyla birlikte sihirli bir değnek değmişçesine birden bire vergi ahlakına sahip oldukları esasına dayanmaktadır. Hayat standardının kaldırılmasında bu duruma bir örnek teşkil etmektedir. Gerçek ödeme gücüne ulaşmaya çalışırken vergi gelirlerinde, 4369 sayılı Kanun sonrası önemli düşüşler yaşanmış, vergi gelirlerindeki düşüş ekonomik durgunluğa bağlanarak 4444 sayılı Kanunla yukarıda açıklandığı şekilde geri adım atılmıştır. Esasen 4369 sayılı Kanunla getirilen kayıt dışılığı önlemeyle ilgili maddeler ekonomik durğunluğa sebebiyet vermesi bahanesiyle kaldırılmıştır. Ekonomide kayıt dışı sektörün genişlemesine imkan tanınmıştır. Bütün bu gelişmeler, uygulanan politikaların gerçekçilikten uzak ve uygulanabilirliği düşünülmeden hazırlanmasından kaynaklanmıştır.

• Belge düzeninin artırılmasında meslekle ilgili olan kişilere de fahri müfettişlik şeklinde sınırlı denetleme yetkisi verilebilir. Ayrıca ihbarlar sonucu tespit edilen vergi ziyaı sonucunda mükelleften kesilen cezadan pay verme sistemiyle ihbar sayısı artırılabilir ve bu şekilde belge düzeninin artırılması sağlanabilir.

• Servet beyanı müessesesi tekrar uygulamaya geçirilmelidir.

- Mükelleflerden toplanan vergilerin onlara geri döneceği inandırılmalıdır. Bu şekilde mükelleflerin vergi ahlakı artacak ve vergi kaçakçılığı eğilimi azalacaktır.

• Vergi ceza sisteminde hapis cezaları artırılmalı ve kesilecek cezalar mümkün olduğunca paraya çevrilmemelidir.

• Vergi kaçakçılığında meslekten süresiz ve süreli men cezası uygulanmalıdır. Ayrıca vergi kaçakçılığında ısrar eden mükellefleri bulundukları şehirden uzaklaştırma cezası uygulanabilir.

• Özel gider indiriminin- halk tarafından vergi iadesi olarak bilinen sistem- kapsamı genişletilmeli, yani bu sistemden faydalanacak kişi sayısı ve özel gider indirimine giren mal ve hizmetlerin kapsamı da genişletilmelidir. Bu şekilde vatandaşlar fatura-fiş pazarlığına girmeyerek devletin hem gelir vergisi hasılasını hem de katma değer vergisi hasılasını artıracaklardır.

• Düz oranlı vergi sistemine geçilmelidir; tek bir vergi oranı tatbik edilerek artan oranlı vergilerin yol açtığı çok kazananı cezalandırma sisteminden vazgeçilmelidir. Düz oranlı vergiler, karışık olan tarife yapısını basitleştirerek mükellefin yatırıma gidebilecek fonlarını daha iyi değerlendirmelerine yol açacaktır.

Bu anlatılanlar ışığında rasyonel bir vergi sistemine ulaşılmasında politikacılara da büyük işler düşmektedir. Her kanunda olması gerektiği gibi vergi ile ilgili kanunlarda da halkın ihtiyaçları göz önüne alınmalıdır. Dolayısıyla sağlam bir vergi sistemi kurulduktan sonra çok fazla değişikliğe gidilmemelidir.
Ülkemiz açısından ciddi bir tehlike olan kayıt dışı ekonominin azaltılmasında Parlâmentodan başlamak üzere vatandaşlar ve mükelleflere önemli görevler düşmektedir. Sorunlar sadece kendini düşünmekle değil fakat aynı zamanda toplumu ve geleceğimizi düşünmekle aşılabilecektir.