Dış Ticarette İşletmelerin Gümrük ve Gümrükleme Sorunları

CUSREP ( Customs Report Messages)
Gümrük Taşıma Raporu Mesajları; Her tür taşıma şekli için detaylı bilgileri içerir. Taşıyıcı firma ile gümrük idaresi arasında kullanılır. Her bir mesaj sadece bir taşımanın verilerini içerir ve aracın varışından sonra gönderilir. Boş konteyner ve yolcu sayısının da gümrük idaresine rapor edilmesinde kullanılır.
Ortamda kendi bürolarından belli standartta transfer etmelerini sağlamaktır.
Bu uygulama ile ;
1.Gümrüklü sahaya eşyaların gelişi ile ithalatçı ve ihracatçılar beyanlarını hızlı bir şekilde gümrük idaresine verebilecekler ve gümrük idaresi beyanı ve gerekirse eşyayı minimum gecikmeyle kontrol edebilecektir.
2.Gümrük beyannameleri, gümrük idaresinin bilgisayarına yeniden veri girişi yapılmadan aktarılacak ve vergiler hesaplandıktan sonra rahatlıkla kontrol edilebilecektir.
3.Daha gerçekçi istatistikler alınabilecektir.
4.İşlemler basitleşecektir.Gümrük Müdürlüğünde her gün iş takip eden yüzlerce komisyoncu ve firma görevlisi sayısı EDI uygulaması ile süratle azalacak ve gümrük personeli üzerindeki fiziki iş yükü minimum seviye inecektir.
BİLGE Sisteminin Yaygınlaştırılması
Pilot uygulaması başarıyla sürdürülen BİLGE sistemi ve EDI sisteminin diğer gümrük idarelerine de yaygınlaştırılması amacıyla,dış finansman kaynağı Dünya Bankasından sağlanan uluslar arası bir finansman sağlanmıştır. İhale kapsamında Türkiye düzeyinde 18 gümrük başmüdürlüğü ile 47 gümrük müdürlüğüne bilgisayar sistemleri yerleştirilecek ve gümrük işlemleri bilgisayar ortamında yürütülmeye başlanacaktır. Bu idarelerin bilgisayar sistemine kavuşmasıyla birlikte Türkiye’deki tüm dış ticaret işlemlerinin %90’ı bilgisayar ortamında yürütülür olacaktır. Söz konusu ihale kapsamında yazdırılacak olan Gümrük Veri Ambarı(Customs Data Warehouse ) yazılımı sayesinde dış ticaret istatistikleri çok hızlı ve doğru olarak üretilecek;günlük olay bazındaki sorgulamalardan hemen sonuç almak mümkün olabilecektir.

Böylece,Tür Gümrük İdaresi gerek uluslar arası kuruluşlar nezdinde,gerekse Türkiye’de faaliyet gösteren dış ticaret kesimi nezdinde güvenilir ve saygın bir kamu kuruluşu olma yolunda önemli mesafeler almıştır.
GÜMRÜKLERDE ARANILAN BELGELER

Gümrük idarelerinde yürütülerek sonuçlandırılan çeşitli işlemlerle ilgili olarak aranılan belgeleri,işlemler bazında ve bu işlemle ilgili olarak özellikle ibrazı gereken belgeler olarak incelemek yaralı olacaktır.
GELEN VE GİDEN TAŞITLARIN KOTROLÜ
Gelen giden kara,demiryolu,deniz ve hava taşıtlarının kontrolü işlemlerine gümrük idarelerince özellikle aranan ve incelenen belgeler aşağıda sıralanmıştır.
1- Asıl manifesto:
Asıl manifesto,konşimentolara göre gemide tutulan yük defteri ve çıkış ve limanda yetkili resmi mercilerce onaylanmış olan yük beyannameleridir.
2- Müfrez Manifesto:
Bir manifesto muhteviyatının,aynı liman içinde birden fazla yetkili gümrük emrindeki sundurmalara boşaltılması halinde,manifestonun verildiği gümrük idaresince,diğer gümrük idarelerine çıkarılan eşya için verilen belgedir.
3- Konşimento:
Deniz yoluyla yapılan taşımalarda,geminin kaptanı veya donatanı veya mümessili tarafından yükletene verilen ve geminin,kaptanın,yükletenin ve taşıyıcının kimliği(gemini tabiiyeti),yükleme ve boşaltma limanlarını yüklene malın cinsi,ölçüsü,sayısı,markası ve diğer mahiyetlerini,navlun şartlarını belirten belgedir.
4-Yük Senedi:
Kara nakliyatında,konşimento yerine,taşıyıcılar tarafından tanzim edilen taşıyıcı,gönderen ile gönderilenin adı,soyadı ve adresini,eşyanın adedi,cinsi ve ağırlığını,ambalajın şekli ve vasfını,taşıma şartlarını içeren belgedir.
5-Soru Kağıdı:
Limana gelen veya limandan ayrılan gemilerinin kaptanlarını o limandaki gümrük muhafaza idaresine teslim etmek zorunda oldukları ve geminin hangi limanlara uğrayarak geldiği,ne kadar nerelere gideceği,memlekete girmesi yasak olan eşyanın gemide bulunup bulunmadığı,limana yük veya yolcu çıkarıp çıkarmayacağı,bu limandan yük veya yolcu alıp almayacağı,gibi sorulara karşılık gemi kaptanının beyanlarını kapsayan kağıttır.

6-Boş Gitme Kağıdı:
herhangi bir yük almadan,boş gidecek taşıtların,işletme sahip,acente ve kaptanları tarafından gümrük idaresine verilmesi zorunlu olan belgedir.
B- GİRİŞ REJİMİ
1-Tek Tip Gümrük Beyannamesi:
Gümrük rejimlerinin yazılı beyanı için kullanılan ve sekiz nüshadan ibaret olan beyannamenin 1. Nüshası ihracat ve/veya transit işlerinde kullanılır. 2. Nüshası istatistiki amaçla kullanılır. 3.Nüsha ihracatta gümrük idaresince mükellefe verilir. 4. Nüsha,transit rejiminde çıkış idaresinde kalacak nüshadır. 5.Nüsha,transit rejiminde,varış gümrük idaresince çıkış gümrük idaresine gönderilecek teyit nüshasıdır. 6.Nüsha,ithalat işlemlerinde kullanılır. 7.Nüsha istatistiki amaçla düzenlenen nüshadır. 8.Nüsha ise ithalatta gümrük idaresince mükellefe verilen nüshadır.
2- Orijinal Fatura:
Kesin satışlarda,satıcı firma ve diğer hallerde eşyayı gönderen firma tarafından mahallinde düzenlenmiş ve tanzim yeri,tarihi,satıcı ve gönderici firmanın adı ve adresi,eşyayı satın alanın ve gönderilenin adı ve adresi,ödeme şartları,satış bedeli ve teslim şartı,eşyanın cinsi,nevi ve miktarı,eşyanın birim fiyatı ile eşyanın teslim ve ödeme yeri gibi hususları kapsayan belgedir.
3-Ayrıntılı Fatura (Spesifikasyon):
kıymetleri üzerinden vergiye tabi tutulan eşya,birden fazla kap içinde geldiği ve aynı zamanda çeşitli cins ve kıymette ne miktar eşya bulunduğunu gösteren ve orijinal faturaya uygun olarak ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiş olan belgedir.
4-Çeki Listesi :
bir fatura kapsamı eşyanın çeşitli cins ve nevide ve çeşitli ağırlıktaki kaplara konulması halinde her kapta ne miktar eşyanın bulunduğunu göstermek amacıyla düzenlene belgedir.
5- Ordino:
gümrüklerden mallarını çekmek isteyen kimselerin,ellerinde bulunan konşimento ve acentesine kara taşıtlarında taşıyıcı veya bunun mensup olduğu idareye veya firmaya ibrazı ederek,tanzim edilmesini istedikleri belgedir.

6-Küşad Dilekçesi:
Mal sahiplerinin beyannamelerini düzenleyebilmek için eşya kaplarını tartmak,bunları açıp eşyayı muayene etmek,numune almak ihtiyacında bulundukları takdirde,bu amaçla gümrük idaresine verdikleri dilekçedir.
7- İşlenmiş Tarım Ürünlerinin Beyan Formu Analiz Raporu:
işlenmiş ürünlerinin ithalinde,sanayi ürünlerindeki tarım paylarını belirten ve beyannameye eklenmesi gereken bir belgedir.
8-İstek Kağıtları:
Hacimleri veya ağırlıkları veya cinsleri itibariyle Gümrük Müsteşarlığınca tayin ve tespit dilen bazı eşya,belirlenmiş bazı şartlarla,sundurma ve antrepolara konuşmaksızın,gümrük idareleri denetimi altında ve göstereceği yerlerde,sahiplerinin sorumluluğu altında gümrük işlemlerine tabi tutulabilir (supalan işlem)
9- Navlun Makbuzu ve Sigorta Poliçesi:
FOR,FOT,FAS,FOB satış şekillerinde,taşıma şartlarıyla ücretin yazılı bulunduğu taşıma makbuzu ve eşyanın satış mahallinden Türkiye’de ithal mahalline kadar taşınması
Dolayısıyla hazırlanmış, sigorta şartları ile ödenecek ücreti gösterir. Sigorta poliçesinin C.Et.F satış şeklinde ise sadece sigorta poliçesinin, mükellefin imza ve kaşesini taşıyan birer fotokopisinin beyannameye eklenmesi gerekir.
10-Tahakkuk Varakası
Sözle yapılan beyanlarda beyana konu eşyanın gümrük işlemlerinde kullanılan belgedir.
Beyan, tahakkuk varakası üzerine ilgili gümrük memuru tarafından tespit olunarak, sahibine, mümessiline veya vekiline imza ettirilerek tescili yapılır.
11. Diplomatik Mektuplar / Takrir:
Diplomatik muaflık veya imtiyazlardan yararlanan yabancı devlet başkanları ve aileleriyle refakatlerine memur olanların, yabancı diplomatların ve elçilerin kendi adlarına gelecek eşya için, karşılıklı olmak şartıyla, misyon şefleri tarafından yazılan ve Dışişleri Bakanlığına vize edilen mektuplardır.

12. Çetele Kağıdı
Eşyanın, mal sahiplerine teslim edilen miktarını, kap sayısını ve ambalajsız gelenlerde ise adet veya kilo itibarıyla miktarını gösteren bir belgedir.
13. Mümessillik / Distribütörlük Mukavelesi
Alıcı ile satıcı arasındaki ticari ilişkiyi düzenleyen ve gösteren bir belgedir.
14. Proforma Fatura
Satılacak olan malın, satılmasından ve tesliminde önce, niteliğini ve birim fiyatını göstermek üzere, satıcı tarafından düzenlenen faturadır.
C- TRANSİT AKTARMA REJİMİ

1. İrsaliye
Yolcuların, beraberlerinde bulunan veya sundurma ve antrepolardan çıkarılan eşyasının, herhangi bir suret ve vasıta ile giriş işlemi yapılmak üzere, diğer bir gümrüğü sevkinde tanzim olunan belgedir.
2. Tır karnesi
Eşyanın topluluk gümrük bölgesi içerisinde bir noktadan diğerine, Tır Sözleşmesi Sistemi içerisinde taşıması, halinde, kullanılan ve IRU (Uluslar Arası Karayolu Taşımacıları Birliği) tarafından basılarak üye ülkelerin kullanımına sunulan karnedir.
3. Giriş Konteyner kayıt ve Takip Formu
Ülkemizde ikamet eden veya yerleşmiş bir kişi tarafından, satış, kira, leasing veya benzeri bir anlaşma yoluyla getirilen ve Gümrük Müsteşarlığı’nca geçici muaflık rejiminden yararlanılmasına izin verilen konteynerlerin kayıt ve takibi amacıyla kullanılan bir belgedir.

4. Çıkış konteyner Kayıt ve Takip Formu
Yurt dışına dolu veya boş olarak geçici çıkartılacak konteynerlerin kayıt ve takibi amacıyla konteyner sahipleri, işletmecileri veya bunların temsilcileri tarafından düzenlenen ve gümrük idareleri tarafından kabul edilen belgedir.

5. ATA Karnesi
Eşyanın, topluluk gümrük bölgesi içinde bir noktadan diğerine, ATA Sözleşmesi çatısı altında taşınması halinde, beyanname hükmünde kullanılan belgedir.
6. CIM Sevk Pusulası
Topluluk transit rejiminin uygulanabildiği yerlerde, bu rejim altındaki demiryolu ile yapılan işlemlerde beyanname yerine kullanılan belgedir.
7. Karayolu Taşıtı Uygunluk Belgesi
Karayolu ile uluslar arası eşya taşımacılığı yapan taşıtların, TIR sözleşmesi hükümlerine uygun olarak imal edildiğini gösterir, gümrükler Başmüdürlüklerince iki yıllık bir süre ile verilen belgedir.
8. CMR Belgesi
Kamyon ile yapılan uluslar arası taşımalarda,ş Karayoluyla Uluslar arası Eşya Taşıma Sözleşmesine İlişkin Anlaşma Hükümleri gereği, düzenlenen bir taşıma senedidir.
Karayolu Taşıma Belgesi (CMR), malların nakliyeci firma tarafından belirtilen yere taşınmak üzere teslim alındığını gösteren bir belgedir.
9. ATR Dolaşım Belgesi
Türkiye veya toplulukta serbest dolaşıma bulunan eşyanın, Katma Protokolde öngörülen tercihli rejimden yararlanabilmesini sağlamak üzere, ihracatçı ülke yetkili kuruluşlarınca düzenlenip, gümrük idaresince vize edilen belgedir.
ATR Dolaşım Belgesi, Türkiye’den Topluluğa veya Topluluktan Türkiye’ye doğrudan nakledilen eşya için düzenlenir.
10. EUR 1 Belgesi
Türkiye ile AKÇT ülkeleri menşeli ürünlerin, anlaşma hükümlerinden yararlanabilmesini sağlamak üzere ihracatçı üye ülke, gümrük idareleri veya bu idarelerce yetkili kılınan kuruluşlarca usulüne uygun olan gümrük idarelerince vize edilen menşe sertifikasıdır.

11. Havayolu Taşıma Belgesi
Taşımaya konu eşyanın mülkiyetini temsil etmeyen, sadece, eşyanın uçak ile belirli bir yere gönderilmek üzere teslim alındığını gösteren belgedir. Bu belgede havayolu şirketi veya acentesi tarafından, eşyanın gönderildiği tarih ile uçuş numarası da gösterilir.
D. ANTREPO – SUNDURMA REJİMİ
1. Taahhütname Teminat
Gümrük Müsteşarlığının izniyle, genel veya özel antrepo açıp işletecek gerçek ve tüzel kişiler Gümrük Yönetmeliği’nde yazılı zorunlulukları yerine getirteceklerine dair, formülüne uygun ve noterden onaylı bir taahhütnameyi, işlem bakımından bağlı bulundukları idaresine vermeleri zorunludur.
Yine Müsteşarlık, sözü edilen gerçek ve tüzel kişilerden buralara konacak, eşyadan alınacak vergi resim ve ceza haklarını korumak üzere, uygun göreceği teminatı da isteyebilir.
2. Sundurma Giriş Listesi
Sundurmaya alınan eşya için, boşaltmayı yapan işletmelerin yetkili memurları veya boşaltmaya yetkili diğer deniz, kara ve hava araçlarının sahipleri veya kaptan, pilot, acente, şoför, sürücü veya yetkili adamları tarafından düzenlenen belgedir.
3. Yolcu Sundurma Alındısı
İşlemi derhal yapılmayacak olan yolcu eşyası, yolcu salonu bulunan yerlerde gümrük emrine verilen salon sundurmalarına alındığında, görevli muayene memuru tarafından doldurulup, sundurma memurunca da imzalanan ve gümrük idaresinin resmi mührünü taşıyan belgedir.
4. Çıkış Kontrol Fişi
İşletmelere ait sundurmalardan çıkan bir ordino kapsamı eşya için, gümrük memuru tarafından düzenlenerek, işletme sundurma memuru tarafından da imzalanan bir belgedir.
5. Rezerve Tutanağı
Kırık veya tamire muhtaç kaplar ile dağınık eşyanın, sundurma ve antrepoya alınır alınmaz, gümrük muayene memuru, ilgili boşaltma memuru, gümrük sundurma/antrepo memuru önünde muayene edilerek, mevcut durumun saptandığı bir belgedir.

E. ÇIKIŞ REJİMİ
1. Orman / Tekel Nakliye Tezkeresi
Orman ürünlerinin ihracı için istihsal yerinden tekele tabi eşyada ise bu idarece tanzim olunarak verilen belgelerdir.
2. Kumanya Listesi
Çıkış yapan deniz, kara ve hava nakil araçlarına verilecek kumanyalarının kayıtlı olduğu belgedir. Bu belge beyanname addolunarak gümrük işlemleri bunlar üzerinde yürütülür.
3. Standardizasyon Kontrol Belgesi
Çıkışı standardizasyon kontrolüne tabi tutulmuş maddelerin (Antep fıstığı, pamuk, yemeklik zeytin yağı, palamut vb.) ihracatında aranılan belgedir. Bu belgeye sahip olmayan mezkur maddelerin çıkışına gümrüklerce hiçbir suretle izin verilmez.
4. Yabancı Ülkelere Seyahat Edenlere Ait Geçici Çıkış Beyannamesi ve Taahhütnamesi
İkametgahı Türkiye’de bulunan Türk ve yabancı gerçek ve tüzel kişilerin, yabancı memleketlere geçici olarak çıkaracakları ve en geç iki yıl içerisinde geri getirilecek, kendilerine ait taşıtlar için, düzenlenen belgedir. (Triptik veya Gümrük geçiş karnesi ibraz edilmediği takdirde)
F. POSTA REJİMİ

1. Kolilerin Gümrüğe bildirilmesine Mahsus Listeler
Posta kolilerinin gümrük işlemlerinin yapılacağı posta iş yerlerinde, gümrük idaresine beyanında kullanılan ve sıra numarası, kolinin çıkış ülkesi, kolinin sayısı, marka ve numarası, kolinin hangi yolla geldiği gibi bilgilerinin kayıtlı bulunduğu belgedir.
2. Deklarasyon Anduan
Posta yoluyla gelen ve ticari nitelikte bulunmayan hediyelik, numunelik, zat ve aile ihtiyaçlarını karşılayan ve benzeri eşya için, sahipleri tarafından düzenlenen ve beyanname yerine geçen belgedir.
3. Arz Listesi
Yeşil etiketli mektuplar ile yeşil etiketli diğer haberleşme gönderilerden küçük ve basılmış kağıtları kapsayan posta çantalarından, vergiye tabi olanlarının, gereğinin yapılabilmesi amacıyla, posta idaresince gümrüğe bildirildiği listedir.

G. SINIR REJİMİ

1. PASAVAN:
Sınırın her iki tarafında 5 kilometrelik bir bölgede oturan şahısların, 5 veya 10 kilometrelik saha dahilinde, arazilerin tarım yapabilmelerini sağlamak üzere, ilçe kaymakamlıklarınca verilen ve giriş – çıkışlarda kullanabilecekleri bir belgedir.
Pasavan sahipleri yolcu sayılmadıklarından, Gümrük Kanunu’nun yolculara sağladığı muaflıklardan yararlanamazlar.
H. TURİSTİK KOLAYLIKLAR

1. Triptik Karnesi:
Turistik kolaylıklardan yararlanacak şahısların taşıtlarının, bir kerelik giriş ve çıkışları için kullanılan bir belgedir.
2. Gümrüklerden Geçiş Karnesi:
Turistik kolaylıklardan yararlanacak şahısların taşıtlarının, birden fazla ülkeden giriş ve çıkış yapacak olması halinde düzenlenen karnenin hangi tarihe kadar geçerli olduğunun, hangi kurum tarafından verildiğinin, karne sahibine ve araca ilişkin bilgilerin de kaydedildiği bir belgedir.
3. Yabancı Taşıtlar İçin Geçici Giriş Belgesi/II Numaralı Triptik:
Turistik kolaylıklardan yararlanacak şahısları yabancı taşıtları için düzenlenen ve Türkiye için geçerli olan bir belgedir. Triptik karnesindeki bilgilerden başka, turistin ana, baba adı ile doğum yer ve tarihin de ihtiva eder.
4. Mülkiyet Belgesi
Yabancı veya Türk uyruklu turistlerin triptik, II numaralı triptik yabancı taşıtlar için Gümrük Kanununun getirdiği en önemli yenilik, gümrük uygulamalarının basitleştirileceğidir. Basitleşmiş usul ve sonradan kontrol hükümleri işlemlere çabukluk kazandırılması bakımından önemle uygulanması gereken hususlardır ve eğer uygulama alanı yaratılırsa, hem mükellef hem de gümrük idaresinin işlemlerini önemli ölçüde azaltacağı açıktır. Gümrük Kanununda ilk defa gümrük işlemlerinin bilgi işlem makineleriyle uygulamalarına ilişkin hükümlere yer verilmiştir. Gümrüğe sunulan eşyanın geçici depolama süresi;yani sundurma bekleme süresi dört ay bulunmakta iken, yeni kanun ile denizyolu ile gelen eşya için 45 güne, diğer bir yolla gelen eşya için 20 güne indirilmiştir. Bu suretle eşya yığılmaları önlenmiş,gümrük işlemlerinin daha süratli bir şekilde tamamlanması öngörülmüştür.
Gümrüğe verilen beyannamenin takip süresi ise, iki aydan bir aya indirilmiştir. Yeni kanunda ekonomik etkili gümrük rejimlerine yeni bir yapılanma ile yer verilmiştir. Eşyanın iki yıl süre ile antrepoda kalma süresi kaldırılmış, antrepo rejimi süresi sınırsız kılınmıştır.

Geçici ithalat rejimi düzenlemesi ile geçici kabul yolu ile girecek eşyaya kolaylıklar getirilmiştir.
Yeni kanunda, ihracatla ilgili hükümlere çok az yer verilmiş olmakla beraber, yönetmelik ve genelgelerle ihracatın çok geniş kolaylıklarla yapılabileceğine işaret edilmiş bulunmaktadır. Örneğin; yalnız fatura ile beyanname verilmeden, beyanla ihracat yapılabileceğine değinilmiştir.
Gümrüklerde Ortak Gümrük Tarifesi dışında bir vergi uygulanmayacağı için şeffaf ve tek tip bir düzen kurulacak. Sanayicilere gümrük vergisinden muaf olarak mal ithal hakkı verilecek. Bu malların işleneceği özel bölgeler kurulacak. Bu bölgelerde Gümrük İdaresinin gözetimi altında üretilecek olan ürünlerin içeri satışı sonrasında vergi ödenecek. Bu uygulama da sanayicilerin vergilerini düşürecek. Eşyanın geçici depolanması rejiminde yaılan düzenleme ile gümrüklerde geçici depolama süresi kısalacak. Böylelikle stokçuluk önleneceği gibi söz konusu malların ekonomiye kısa sürede katkısı da sağlanacak. Bugüne kadar yasal çerçeve kazandırılmayan Dahilde İşleme Rejimi’ne yasal çerçeve kazandırılacak. Geçici İthalat Rejimi libere edilerek üretimde kullanılacak bir makinenin vergisi ödenmek kaydıyla geçici ithali serbest olacak. Bir kısım mallar kullanım amacına göre tasnif edilerek lüks tüketim vergilendirijecek, sosyal amaçlı tüketim özendirilcek. Özel kuruluşlara antrepo işletme serbest hale getirilerek ekonomik gelişmeye katkıda bulunacak. Fikri ve sınai hakların ihlaline izin verilmeyecek, taklit mallar mahkemeler sonuçlanana kadar gümrüklerde tutulacak.
Gümrük vergilerinden muaf olacak, istisna mallar Bakanlar Kurulu tarafından belirlenecek. Hariçte İşleme Rejimi ile yurtdışında üretilmek üzere gönderilen eşyanın işlevini gerçekleştirebilecek ikame ürünün ithaline olanak sağlayacak. Gümrüklerde keyfilik dönemi sona erecek. Bürokrasi de bütünüyle azaltılacak. Serbest bölgelerin faaliyet esaslarında herhangi bir değişiklik olmayacak.
Yabancı sermayenin Türkiye’ye karşı ilgisi artacak. Yerli ve yabancı yatırımcılara açık ve bağlayıcı bilgi verm zorunluluğu getirildi. Gümrük idareleri tarafından verilecek bu bilgiler 6 yl bağlayıcı olacak. Gümrük birliği disipline edilecek; rastgele ticaret dönemi bitecek. Fonksiyonel olmayan gümrükler kapatılacak.