Yargı

YARGI

I. Genel hükümler
A. Mahkemelerin bagimsizligi
Madde 138.- Hâkimler, görevlerindebagimsizdirlar; Anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdanî kanaatlerine göre hüküm verirler.
Hiçbir organ, makam, merci veya kisi, yargi yetkisinin kullanilmasinda mahkemelere ve hâkimlere emir ve talimat veremez; genelge gönderemez; tavsiye ve telkinde bulunamaz.
Görülmekte olan bir dava hakkinda Yasama Meclisindeyargi yetkisinin kullanilmasi ile ilgili soru sorulamaz, görüsme yapilamaz veya herhangi bir beyanda bulunulamaz.
Yasama ve yürütme organlari ile idare, mahkeme kararlarina uymak zorundadir; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarini hiçbir suretle degistiremez ve bunlarin yerine getirilmesini geciktiremez.
B. Hâkimlik ve savcilik teminati
Madde 139.- Hâkimler ve savcilar azlolunamaz, kendileri istemedikçe Anayasada gösterilen yastan önce emekliye ayrilamaz; bir mahkemenin veya kadronun kaldirilmasi sebebiyle de olsa, aylik, ödenek ve diger özlük haklarindan yoksun kilinamaz.
Meslekten çikarilmayi gerektiren bir suçtan dolayi hüküm giymis olanlar, görevini saglik bakimindan yerine getiremeyecegi kesin olarak anlasilanlar veya meslekte kalmalarinin uygun olmadigina karar verilenler hakkinda kanundaki istisnalar saklidir.
C. Hâkimlik ve savcilik meslegi
Madde 140.- Hâkimler ve savcilar adlî ve idarî yargi hâkim ve savcilari olarak görev yaparlar. Bu görevler meslekten hâkim ve savcilar eliyle yürütülür.
Hâkimler, mahkemelerin bagimsizligi ve hâkimlik teminati esaslarina göre görev ifa ederler.
Hâkimve savcilarin nitelikleri, atanmalari, haklari ve ödevleri, aylik ve ödenekleri, meslekteilerlemeleri, görevlerinin ve görev yerlerinin geçici veya sürekli olarak degistirilmesi, haklarinda disiplin kovusturmasi açilmasi ve disiplin cezasi verilmesi, görevleriyle ilgili veya görevleri sirasinda isledikleri suçlarindan dolayi sorusturma yapilmasi ve yargilanmalarina karar verilmesi, meslekten çikarmayi gerektiren suçluluk veya yetersizlik halleri ve meslek içi egitimleri ile diger özlük isleri mahkemelerin bagimsizligi ve hâkimlik teminati esaslarina göre kanunla düzenlenir.
Hâkimler ve savcilar altmisbes yasini bitirinceye kadar hizmet görürler; askerî hâkimlerin yas haddi, yükselme ve emeklilikleri kanunda gösterilir.
Hâkimler ve savcilar, kanunda belirtilenlerden baska, Resmî ve özel hiçbir görev alamazlar.
Hâkimler ve savcilar idarî görevleri yönünden Adalet Bakanligina baglidirlar.
Hâkim ve savci olup da adalet hizmetindeki idarî görevlerde çalisanlar, hâkimler ve savcilar hakkindaki hükümlere tâbidirler. Bunlar, hâkimler ve savcilara ait esaslar dairesinde siniflandirilir ve derecelendirilirler, hâkimlere ve savcilara taninan her türlü haklardan yararlanirlar.
D. Durusmalarin açik ve kararlarin gerekçeli olmasi
Madde 141.- Mahkemelerde durusmalar herkese açiktir. Durusmalarin bir kisminin veya tamaminin kapali yapilmasina ancak genel ahlâkin veya kamu güvenliginin kesin olarak gerekli kildigi hallerde karar verilebilir.
Küçüklerin yargilanmasi hakkinda kanunla özel hükümler konulur.
Bütün mahkemelerin her türlü kararlari gerekçeli olarak yazilir.
Davalarin en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandirilmasi, yarginin görevidir.
E. Mahkemelerin kurulusu
Madde 142.- Mahkemelerin kurulusu, görev ve yetkileri, isleyisi ve yargilama usulleri kanunla düzenlenir.
F. Devlet Güvenlik Mahkemeleri
Madde 143.- Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlügü, hür demokratik düzen ve nitelikleri Anayasada belirtilen Cumhuriyet aleyhine islenen ve dogrudan dogruya Devletin iç ve dis güvenligini ilgilendiren suçlara bakmakla görevli Devlet Güvenlik Mahkemeleri kurulur. (Ek cümle : 18/6/1999 – 4388/1 md.) Ancak, sikiyönetim ve savas haline iliskin hükümler saklidir.
(Degisik : 18/6/1999 – 4388/1 md.) Devlet Güvenlik Mahkemesinde bir baskan, iki asil ve bir yedek üye ile Cumhuriyet bassavcisi ve yeteri kadar Cumhuriyet savcisi bulunur.
(Degisik : 18/6/1999 – 4388/1 md.) Baskan, iki asil ve bir yedek üye ile Cumhuriyet bassavcisi, birinci sinifa ayrilmis hâkim ve Cumhuriyet savcilari arasindan; Cumhuriyet savcilari ise, diger Cumhuriyet savcilari arasindan Hâkimler ve Savcilar Yüksek Kurulunca özel kanununda gösterilen usule göre dört yil için atanirlar; süresi bitenler yeniden atanabilirler.
Devlet Güvenlik Mahkemeleri kararlarinin temyiz mercii Yargitaydir.
Devlet Güvenlik Mahkemelerinin isleyisi, görev ve yetkileri ve yargilama usulleri ile ilgili diger hükümler, kanunda gösterilir.
(Son fikra mülga : 18/6/1999 – 4388/1 md.)
G. Hâkim ve savcilarin denetimi
Madde 144.- Hâkim ve savcilarin görevlerini; kanun, tüzük, yönetmeliklere ve genelgelere (Hâkimler için idarî nitelikteki genelgelere) uygun olarak yapip yapmadiklarini denetleme; görevlerinden dolayi veya görevleri sirasinda suç isleyip islemediklerini , hal ve eylemlerinin sifat ve görevleri icaplarina uyup uymadigini arastirma ve gerektiginde haklarinda inceleme ve sorusturma, Adalet Bakanliginin izni ile adalet müfettisleri tarafindan yapilir. Adalet Bakani sorusturma ve inceleme islemlerini, hakkinda sorusturma ve inceleme yapilacak olandan daha kidemlihâkim veya savci eliyle de yaptirabilir.
H. Askerî yargi
Madde 145.- Askerî yargi, askerî mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafindan yürütülür. Bu mahkemeler, asker kisilerin; askerî olan suçlari ile bunlarin asker kisiler aleyhine veya askerî mahallerde yahut askerlik hizmet ve görevleri ile ilgili olarak isledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevlidirler.
Askerî mahkemeler, asker olmayan kisilerin özel kanunda belirtilen askerî suçlari ile kanunda gösterilen görevlerini ifa ettikleri sirada veya kanunda gösterilen askerî mahallerde askerlere karsi isledikleri suçlara da bakmakla görevlidirler.
Askerî mahkemelerin savas veya sikiyönetim hallerinde hangi suçlar ve hangi kisiler bakimindan yetkili olduklari; kuruluslari ve gerektiginde bu mahkemelerde adlî yargi hâkim ve savcilarinin görevlendirilmeleri kanunla düzenlenir.
Askerî yargi organlarinin kurulusu, isleyisi, askerî hâkimlerin özlük isleri askerî savcilik görevlerini yapan askerî hâkimlerin mahkemesinde görevli bulunduklari komutanlik ile iliskileri, mahkemelerin bagimsizligi, hâkimlik teminati, askerlik hizmetinin gereklerine göre kanunla düzenlenir. Kanun ayrica askerî hâkimlerin yargi hizmeti disindaki askerî hizmetler yönünden askerî hizmetlerin gereklerine göre teskilatinda görevli bulunduklari komutanlik ile olan iliskilerini de gösterir.