Mısır Medeniyeti - Beşiktaş Forum ( 1903

16-02-2007, 13:47

MISIR MEDENİYETİ KRALLIK

HANEDANLAR ÖNCESİ - M.Ö. 3100 dolayları

ıMısır bir zamanlar fillerin ve ceylanların otladığı, insanların ise avcılık ve toplayıcılık ile geçimlerini sağladığı, yaşamlarını sürdürdüğü verimli topraklara sahip bir bölge idi. İnsanlar keçi, koyun, eşek ve domuz gibi hayvanları yetiştirmişler ve buğday, arpa, keten ve çeşitli sebzeler ekmişlerdir. Bundan yaklaşık olarak 7000 yıl öncesinde iklimler değişti ve Nil çevresi dışında Sahra çölüne benzer bir çöl giderek genişlemiştir. Bu sebeple insanlar ırmak kenarlarına göç etmeye ve tarımla uğraşmaya başladılar. Taşkınlar sırasında nehrin suları bir kanallar şebekesi ile tarlalara dağıtılırdı. Kuzeyde (Nil'in kuzeye doğru aktığı gözönüne alınırsa), Aşağı Mısır'da Buto önemli bir ticaret merkezi oldu. Güneyde, yani Yukarı Mısır'da ise, Nakade ve Hierakonopolis önemli yerleşim birimiydi. Yukarı Mısır hükümdarı Narmer'in M.Ö.3100 yıllarında iki ülkeyi birleştirdiği sanılır.

1899 yılında Hierakonpolis Tapınağı'nın altında diğer eşyaların yanında, dikkate değer iki heykel bulundu. Tarihöncesi dönemin sonlarında oldukça yaygın olan asa ve arduvazdan yapılmış tören levhası. bunlar taç taşıyan bir adamı tasvir eden alçak kabartmalarla süslüydü. Hiyeroglif yazı ile iki isim yazılmıştı: "Akrep Kral" ve "Kral Narmer". M.Ö.3000 yılına doğru ilk firavunlardan kalma bu eşyalar ve "Kral Narmer'in tören levhası" adıyla bilinen levha, Mısır Bilimi'nin en ünlü bulguları arasındadır.

İlk Krallar : Ka, Ro ,Narmer

ERKEN HANEDANLIK DÖNEMİ - M.Ö. 2950-2575

1.Hanedan
2.Hanedan
3.Hanedan
-Menes
-Cer
-Cet
-Den
-Anecib
-Semerhet
-Ka'a
-Hotepsehemvi
-Reneb
-Nineçer
-Peribsen
-Sehemib
-Hasehemvi
-Zoser
-I.Nebka
-Haba
-Huni

ESKİ KRALLIK DÖNEMİ - M.Ö. 2575-2150

Firavunlar bu dönemde ülke içinde denetimlerini, güçlerini arttırmışlardır. Güneyde Nübye'ye kadar uzanan toprakların yönetimini bu dönemde düzene koymuşlardır. Daha sonraları kaynaklarını kendi mezarlarının yapımına ayırmışlardır.

Khufu o dönemde mutlak bir iktidara sahipti fakat 6.Hanedan döneminde yerel yöneticiler firavunun iktidarına ortak olmaya başladı. Firavunlar ile yerel yöneticiler arasında iktidar mücadeleleri başladı. Böylece Mısır iç çekişmelerle, yoksullukla ve kıtlıkla mücadele ettiği bir döneme başlamış oldu.

16-02-2007, 13:47

4.Hanedan
5.Hanedan
6.Hanedan
7. ve 8. Hanedanlar
-Snefru
-Khufu
-Recedef
-Khafra
-II.Nebka
-Menkaure
-Şebseskaf
-Userkaf
-Sahure
-Neferirkare
-Şepseskare
-Neferefre
-Neuserre
-Menkauhor
-Cedkare
-Unas
-Teti
-I.Pepi
-I.Merenre
-II.Pepi
-II.Pepi
-Kakare
-Neferkaure
-Neferkauhor
-II:Neferirkare

İLK ARA DÖNEM - M.Ö. 2125-1975

9. ve 10. Hanedanlar

11. Hanedan

Herakleopolis Kralları

Teb Kralları

-Meryibye
-Heti
-Merikare
-Iti
-Mentuhotep
-I.Inyotef
-II.Inyotef
-III.Inyotef

ORTA KRALLIK DÖNEMİ - M. 1975-1640
11.Hanedan döneminde Tebbaşkent oldu ve firavunlar tekrar ülkeye hakim olmaya başladılar. Tüm ülkeye hakim olan tek firavun II.Mentuhotep'ti. 50 yıllık hükümdarlığı boyunca birbirini takip eden iki hanedan boyunca etkisini koruyan bir rönesans başlattı. Lişt yakınlarında yeni bir başkent kurdurdu. Tapınakları onarttı, yeni tapınaklar ve piramitler inşa ettirdi. Bu dönemde Mısır uluslararası bir güç olmaya başlamıştır. Nübye tekrar ele geçirilmiş, ticaret gelişmiş ve güney sınırlara güçlü kaleler inşa edilmiştir. Güç ve refah Doğu Akdeniz'den gelen yöneticilerine Hiksoslar dene bir halkıda Mısır'a çekmiştir. Merkezi Memfis'te bulunan 13.Hanedan döneminde Hiksoslar da siyasi bir güç kazanmaya başlamışlardır. Ülkeyi kendi başkentleri Avaris'ten yönetmişler ve İkinci Ara Dönem olarak bilinen karmaşıkbir dönem boyunca hüküm sürmüşlerdir. Msır kökenli yöneticilerde Teb'de, Hiksoslar'ın mücadelesi olmaksızın hükümdarlıklarını sürdürdüler.

11.Hanedan
12.Hanedan
13.Hanedan
-II.Mentuhotep
-III.Mentuhotep
-IV.Mentuhotep

-I.Amenemhet
-I.Senusret
-II.Amenemhet
-II.Senusret
-III.Amenemhet
-IV.Amenemhet
-Kraliçe Sobeknefru
-Ugaf
-V.Amenemhet
-Harnecheryotef
-Amenikemau
-I.Sebehotef
-Hor
-VI.Amenemhet
-II.Sebehotep
-Hencer
-III.Sebehotep
-I.Neferhotep
-IV.Sebehotep
-V.Sebehotep
-Aye
-Mentuemzaf
-II.Dedumose
-III.Neferhotep

16-02-2007, 13:47

İKİNCİ ARA DÖNEMLERİ - M.Ö. 1630-1520

14.,15. ve 16. Hanedanlar

17. Hanedan

Asyalı Krallar

Teb Kralları

-Nehesi
-Şeşi
-Hilan
-Apepi
-Hamudi
-V.Inyotef
-I.Sebekemzaf
-Nebireyerav
-II.Sebekemzaf
-I.Ta'o
-II.Ta'o
-Kamose

YENİ KRALLIK DÖNEMİ - M.Ö. 1539-1075
Amarna arşivlerinde belirtildiğine göre bu yeni dönemde, Akhenaton büyük krallıklarla ilişkilerini sürdürdüğü gibi, kendisine bağımlı ülkelerin arasındaki düşmanlıkları ve ayaklanmaları da yakından izledi. Akhenaton'u izleyen firavunlar, onun reformlarından hızlı bir dönüş sürecine girerek, çok tanrılı dini geri getirmeye çalıştılar ve başkenti yeniden Teb'e taşıdılar. Amon rahipleriyle birlikte Aton dinini yasaklayan Tutankhamon (M.Ö.1361 - M.Ö.1352), kendisine o güne kadar görülmemiş zenginlikte bir ehram yaptırdı. 18.sülalenin son firavunu Horemheb (M.Ö.1348 - M.Ö.1320), geleneksel Amon dinini geri getirdi ve orduya dayalı güçlü bir yönetim mekanizması oluşturdu. Horemheb'in veziri olan ve onun ardından firavun olarak tahta çıkan Ramses l (M.Ö.1320 - M.Ö.1318), 19.sülaleyi (M.Ö.1320 - M.Ö.1200) kurup, Akhenaton'un anıtlarını yıktırmakla birlikte, etkili merkezden yönetim sistemini korudu ve Filistin'de yitirilmiş toprakları geri almayı başardı. Oğlu Seti l ve onun tahtı bir süre babasıyla paylaşan oğlu Ramses II, Suriye'de Mısır üstünlüğünü sağlamak için Hititlerle birkaç kez savaştılar.Hititlerle yapılan Kadeş Savaşı'ndan bir sonuç alamayan Ramses II, daha sonra Asur tehdidi karşısında, Hititlerle Kadeş Antlaşması'nı imzalamak zorunda kaldı. Böylece Suriye iki komşu devlet arasında paylaşılırken, Filistin ve Nübye egemenliği güvenlik altına alındı.

16-02-2007, 13:47

Ramses l'in oğlu Merneptah (M.Ö.1237 - M.Ö.1223), Batı Anadolu ve Ege kökenli Deniz Halkları'nın desteklediği Libyalı göçebelerin giriştiği büyük istila hareketini püskürtmek için, onlarla savaşmak zorunda kaldı. 19.sülale içte, firavunların tanrısallığını vurgulamayı sürdürürken, tapınak yapımı ve onarımı büyük önem kazandı. Amon-Re'nin Teb'deki tapınağı (Karnak) 3,2 hektardan büyük bir alanı kaplayacak biçimde genişletildi. Tapınak ve mezar duvarları, savaş, av ve tören sahneleriyle süsledi.Yeni Krallık döneminin aşağı yukarı bütün firavun mezarları, duvarlarında tüneller açılarak uzaktaki Krallar Vadisi'yle birleştirildi. Dışta, Mısır'ın Asya'daki toprakları Asurlular'dan gelen saldırılara karşı korundu. Ama Merneptah'tan sonraki firavunlar, iç ve dış sorunların artması karşısında çaresiz kaldılar.Sonunda, iç karışıklıklardan yararlanarak tahtı ele geçiren Sethnahte (M.Ö.1200 - M.Ö.1198) düzeni yeniden sağlayarak, 20.sülaleyi (M.Ö.1200 - M.Ö.1085) kurdu.20.sülale felaket ve yıkımın habercisi oldu. Sethnahte'nin oğlu Ramses III (M.Ö.1198 - M.Ö.1166), Libyalıların ve Deniz Halkları'nın Mısır'ı karadan ve denizden istila girişimini başarıyla püskürterek, cenaze törenleri için görkemli bir tapınakyaptırdıysa da onun döneminden sonra krallık çökmeye başladı.
Libya'dan akın akın gelen savaşçı kabileleri sınır bölgelerine yerleştirilerek paralı asker olarak kullanılmakla birlikte, birbirini izleyen büyük savaşlar, imparatorluğu sarstı, ekonomiyi büyük ölçüde felce uğrattı.
Yönetimdeki bozukluğun da etkisiyle, yüksek görevliler ve komutanlar bağımsızca davranmaya başladılar. Özellikle Teb rahipleri siyasal alanda büyük ağırlık kazandılar. Sonunda, Ramses XI döneminde (M.Ö.1113 - M.Ö.1085) başlayan iç savaş, Yeni Krallık'ın çökmesiyle sonuçlandı.

-Yeni Krallık döneminde yapılan tapınaklarda Mısır dinini evrenle bütünleştirmek amaç alındı. Krallık saraylarında da tapınak mimarlığı uygulanarak, firavunun tanrısal özelliği vurgulandı. Döşemelerde doğa canlandırıldı, duvarlar kralın zaferlerini ve törenleri canlandıan fresklerle süslendi, tavanlarda da gökyüzü canlandırıldı. En güzel örnekleri Amarna'da ve Deyr ül-Medine'de bulunan evlerde de, mimarlık gelişti. Yüksek görevler için birçok birçok odalı, hizmetkar alanları ve bahçeleri bulunan çok büyük evler yapılırken, daha aşağı sınıf üyeleri için küçük, 5 odalı evler gerçekleştirdi. Bu arada sanatın çeşitli dalları da önemli ölçüde gelişti. Tutankamon'un tahtları değerli ağaçlardan yapılıp, mücevherlerle süslendi.

16-02-2007, 13:47

18.Hanedan
19.Hanedan
20.Hanedan
-Ahmose
-I.Amenhotep
-I.Tutmosis
-II.Tutmosis
-Kraliçe Hatşepsut
-III.Tutmosis
-II.Amenhotep
-IV.Tutmosis
-III:Amenhotep
-Akhenaton (IV.Amenhotep)
-Smenhkare
-Kraliçe Anhetheprure
-Tutankhamun
-Aye
-Horemheb
-I.Ramses
-I.Seti
-II.Ramses
-Merneptah
-II.Seti/Amenmesse
-Siptah
-Kraliçe Tausret
-Sethnahte
-III.Ramses
-IV.Ramses
-V.Ramses
-VI.Ramses
-VII.Ramses
-VIII.Ramses
-IX.Ramses
-X.Ramses
-XI.Ramses

ÜÇÜNCÜ ARA DÖNEM - M.Ö. 1075-715

Ramses Xl'in ölümünden (M.Ö.1085) sonra Tanis valisi Semendes, kendini firavun ilan ederek 19.sülaleyi (M.Ö.1085 - M.Ö.945) kurdu. Böylece Mısır, Semendes'in soyundan gelen kuzeydeki 21.sülale firavunları ile güneydeki Tebli komutanlar ve Amon rahipleri arasında bölüşüldü. Bu arada, Libya kökenli paralı askerlerin güçlü önderlerinden Şoşenk l, kuzey kesimi ele geçirip, yönetime elkoyarak, 22.sülaleyi (M.Ö.945) başlattı. Teb'de 22.sülale (M.Ö.817 - M.Ö.730) işbaşına geçerken, delta bölgesinde de XXIV. sülale (M.Ö.720-M.Ö.714) kuruldu. Bu bölünme sonucunda düşmanlıklar, kanlı iç savaşlar patlak verdi ve M.Ö. VIII. yy'da Mısır, onbir özerk eyalete bölündü. Zayıflayan ülkede, 25.sülaleyi (M.Ö.716 - M.Ö.656) kuran Kuşi hükümdarlarından Şabaka, egemenliğini Mısır'ın her yanma yayarak bütünlüğü yeniden sağladıysa da, 25.sülalenin Kuşi firavunları, Yakındoğu'nun başlıca devleti haline gelen Asurluların Mısır'a girmesine (M.Ö.671) engel olamadılar.

16-02-2007, 13:48

Asurluları Mısır'dan çıkarmaya yönelik iki girişimin (M.Ö.667 - M.Ö.664) başarısızlıkla sonuçlanması üstüne, Kuşi firavunları, Mısır'ın siyaset sahnesinden bütünüyle silindiler. Asur kralı Asurbanibal sert bir sindirme hareketine giriştiyse de, Mısır'ın yönetimini delta bölgesindeki yerel hükümdarlara bıraktı

21.Hanedan
22.Hanedan
23.Hanedan
24.Hanedan
25.Hanedan
Tanis Kralları
Teb Karalları
Libya,Teb Kralları
Leontopolis Kralları
Sais Kralları
Nübye,Teb Kralları
-I.Semendes
-Amenemnisu
-I.Psusennes
-Amenemope
-I.Osorkon
-Siamun
-II.Psusennes
-Herihor
-Plahni
-I.Pinecem
-Masaherta
-Menheperre
-II.Smendes
-II.Pinecem
-III.Psusennes
-I.Şoşenk
-II.Osorkon
-I.Takelot
-II.Şoşenk
-III.Osorkon
-II.Takelot
-III.Şoşenk
-Pami
-V.Şoşenk
-V.Osorkon
-Harsiese
-Pedibastet
-IV.Şoşenk
-IV.Osorkon
-III.Takelot
-Rudamon
-Iuput
-Nimlot
-Peftoau'ibast
-Tefnahte
-Bakenrenef
-Kaşta
-Piye
-Şabaka
-Şebitku
-Taharka
-Tantamani

GEÇ HANEDANLIK DÖNEMİ - M.Ö. 715-332

Sais hükümdarı Psamtek l, 26.sülaleyi (M.Ö.664 - M.Ö.525) kurdu; ama soyundan gelenler Pers hükümdarı Kambiz'in saldırışı karşısında tutunamadılar. Persler, M.Ö.525'ten M.Ö.404'e, sonra da M.Ö.341 'den M.Ö.333'e kadar, Mısır'a egemen oldular. Ahameni sülalesinden Pers hükümdarları, başlangıçta Mısır'ı firavun unvanıyla yönettikleri için, Ahameni egemenliği dönemine, 27.sülale dönemi (M.Ö.525 - M.Ö.404) adı verildi. Pers hükümdarı Darius Il'nin ölümünden sonra 28.sülale (M.Ö.404.-M.Ö.399), Mısır'a bir süre için bağımsızlığını yeniden kazandırdıysa da, sürekli taht çekişmeleriyle geçen bir sürece girildi ve birbirini izleyen kısa ömürlü 29. (M.Ö.399 - M.Ö.380) ve 30. (M.Ö.380 - M.Ö.341) sülaleler, umutsuzca, Pers saldırılarına karşı Mısır'ın bağımsızlığını korumaya çalıştılar.

16-02-2007, 13:48

Ama 30. (M.Ö.380 - M.Ö.341) sülale firavunlarından Nektanebo l'i yenilgiye uğratan Pers hükümdarı Artakserkses II, Mısır'ı yeniden ele geçirerek bir satraplığa dönüştürdü. Kentlerin surlarını yıktırıp, tapınakları yağmalattı. Bunun üstüne Nübyeli bir komutanın kurduğu 31.sülale (M.Ö.341 - M.Ö.332), kısa süre direndiyse de, sonunda Pers egemenliğine boyun eğmek zorunda kaldı.

26.Hanedan
27.Hanedan
28.Hanedan
29.Hanedan
30.Hanedan
31.Hanedan
-I.Psamtek
-II.Nekho
-II.Psamtek
-Apries
-Amasis
-III.Psamtek
-Kambises
-I.Darius
-Kserkses
-I.Artakserkses
-II.Darius
-Amirtaeus
-I.Neferties
-Psammuthis
-Hakor
-II.Neferites
-I.Nektanebo
-Cedhor
-II.Nektanebo
-III.Artakserkses
-Arses
-III.Darius

YUNAN ROMA DÖNEMİ - M.Ö. 332-M.S.395

Makedonyalı Büyük İskender'in M.Ö. IV. yy'da Mısır'ı Perslerden almasından sonra, komutanlarından Ptolemaios, İskender'in ölümünün (M.Ö.323) ardından ülkeyi 300 yılı aşkın süre yönetecek Makedonya kökenli Ptolemaios sülalesini (M.Ö.323 - M.Ö.30) kurdu.İçte güçlü bir merkezden yönetim, dışta da başarılı bir yayılma siyaseti izlemesi, önceleri ülkeye refah ve zenginlik getirdi. Daha sonra başlayan sülale içi çekişmeler, birbirini izleyen ayaklanmaların patlak vermesine elverişli bir ortam hazırladı. Ama patlak veren ayaklanmaların tümü, kanlı biçimde bastırıldı.Ptolemaios Sülalesi Hükümdarları, geleneksel dini destekledilerse de Mısırlılar, Makedonyalı yüksek görevlilerin ve askerlerin başlarına getirilmesini hiç de hoş karşılamadılar. M.Ö.30'da, son Ptolemaios hükümdarı Kleopatra VlI'nin ölümünün ardından. Mısır, Ptolemaios sülalelesini yıkan Roma yönetimine geçti. Helenistik çağdan kalma mimarlık yapıları ve heykeller, Mısır sanat geleneğinin bu dönemde de canlılığını sürdürdüğünü göstermektedir.Hiyeroglif yazıyla ve demotike yazısıyla yazılmış papirüs metinler Eski Mısır dilinde pek çok yapıtın verildiğini kanıtlamaktadır. Ayrıca farklı kültürlerin buluşma noktası olan İskenderiye, bu dönemde, Helen uygarlığının ve bilim dünyasının önemli bir merkezine dönüşmüş, uzun yıllar boyunca büyük bilim adamlarım ve edebiyatçıları çeken bir odak olmuştur.