Devrim tarihi ve Toplu Bilim Atatürk

Cumhuriyet Halk Partisi, Halkevleri'ne o denli önem veriyordu ki, başkanlar,
bağlı oldukları Parti İdare Heyeti tarafından seçiliyor, Ankara Halkevi'nin
başkanı ise doğrudan doğruya CHP Umumi İdare Heyeti (Genel Yönetim Kurulu)
tarafından seçiliyordu. Bu arada CHP, Devlet ve Halkevleri özdeşliği
açısından, 1932-1950 yılları arasında devlet bütçesinden, özel idarelerden ve
kamu iktisadi teşekküllerinden Halkevleri'ne yapılan yardımın 48 milyon lirayı
geçtiğini belirtmek ilginç olacaktır (Karpat, 1963) . Halkevleri'nin
etkinliklerine bir örnek olarak 1940 yılına baktığımızda oldukça ilginç
sonuçlar görüyoruz. Verilen konferansların sayısı beşbinden çoktur. İkibin
temsil, binikiyüz konser verilmiş, ikibin film gösterilmiş, ikibinyirmiüç
aile toplantısı, bindokuzyüz köy gezisi, kırkbinden çok içtimai yardım
yapılmış, yüzelli güzel sanatlar, dörtyüz kadar çeşitli sergi açılmış,
çeşitli kurslara kırkbeşbin kişi devam etmiş, mevcut dörtyüz küsur bin
kitaptan 2.461.813 kişi yararlanmıştır (İğdemir, 1945) .
Halkevleri'nin örgüt sosyolojisi açısından mükemmel bir çözümlemesini Ayşe
Öncü yapmıştır. Öncü, son derece açık seçik bir biçimde, Halkevleri'nin
Atatürk dönemi CHP'sinin bir işlevsel uzantısı olduğunu göstermiş, bu
uzantıya kan ve can veren ana örgüt (CHP)'ün toplumdaki yerinin değişmesiyle,
onun uzantısının da gücünü yitirdiğini belirtmiştir (Öncü, 1976:45-52) .
Atatürk'ün Eyleminde Örgüt'ün Yeri
Buraya kadarki çözümlemelerimizde görüldüğü gibi, Mustafa Kemal Atatürk'ün
bütün eylemi içinde --örgüt--ün özel bir yeri olmuştur.
İlk zamanlar bu yer, devrimci eylemde liderlik savaşı için anlamlıdır. Daha
sonra, mevcut devlet yapısı içinde etkin olmak için kullanılmak istenir.
Eylem başladıktan sonra ise, hem mevcut düzenin ortadan kaldırılmasında meşru
güç kaynağı olarak, hem de toplumsal kaynakların seferberliğinde etkileşim
mekanizması olarak kullanılır. İktidar ele geçirildikten sonra da, hem
--ideoloji oluşturmak--, hem de yeni bir toplumun yaratılmasında seçkinlerle
geniş kütleler arasında bir köprü görevi yapmak için kullanılır.