Ticaret Hukuku 2003/2004 Ders Notları

Ticaret Hukuku 2003/2004 Ders Notları

UNİTE I

TİCARET HUKUKUNUN ESASI

Ticaret hukukunun uygulama alanını belirleyen farklı sistemler şunlardır;

l) Subjektif Sistem:Bu sistem ticari faaliyetin öznesi olarak taciri esas alır.1673 ve 1681 yıllarında Fransa'da Colbert’in öncülüğünde hazırlatılanKara Ticareti ve Deniz Ticareti Ordonans’ ı bu sistem esas alınarak hazırlanmıştır.

2) Objektif Sistem:Bu sistem gereği ticaret hukuku tacirlerin yaptıkları işlemlere değil, kimin yaptığına bakılmaksızın tarafları kim olursa olsun ticari işlemlereuygulanır.

3) Karma Sistem:Bu sistem hem taciri hem de ticari işlemi esas alır. 1926 tarihli ticaret kanunumuz karma sisteme örnek gösterilebilir.

4) Ticari İşletme Esası: Bu sisteme göre, ticaret hukukunun esasını ticari işletme oluşturur. 1957 tarihli ticaret kanunumuz bu sistemi esas almıştır.

TİCARİ İŞLETME
Ticarethane, fabrika yada ticari şekilde işletilen diğer müesseseler ticari işletme sayılır.

TİCARİ İŞLETME KAVRAMININ UNSURLARI:
· Kazanç sağlamayı hedef tutmak
· Devamlılık
· Belli bir çapı aşma
· Esnaf işletmesi olmamak

İktisadi faaliyeti nakti sermayeden ziyade bedeni çalışmasına dayanan ve kazancı ancak geçimini sağlayacak düzeyde bulunan işletmelere esnaf işletmesidenir.

Bir işletmenin esnaf işletmesi veya ticari işletme olması hususunda çıkan anlaşmazlıklar Bölge Ticaret Müdürü, Oda ve Dernek temsilcilerinden oluşan 3 kişilik kurulca çözümlenir.

TİCARİ İŞLETMENİN HUKUKİ NİTELİĞİ
a) Ticari işletmenin maddi unsuru:
Maddi unsur, yatırım malvarlığı ve döner malvarlığı olarak ikiye ayrılır.
Döner mal varlığı, hammadde, yarı mamul ve mamul.
Yatırım malvarlığı, kasa, masa ve demirbaşlar.

b) Maddi olmayan unsur:
Ticari işletmenin ticari itibarı, ticari örgütü, ticari sırları, işleri, müşteri çevresinin yarattığı değere denir.

TİCARİ İŞLETMENİN DEVRİ
Manevi unsur devredilmeden ticari işletmenin devri mümkün değildir. Devir için maddi olmayan unsurla birlikte maddi unsurun asgari ölçüde işletmenin çalışmasını mümkün kılacak miktarının da devri şarttır.

Ticari işletmenin devri alacaklılara ve iyi niyet sahibi üçüncü kişilere karşı devir işleminin tescil ve ilanı ile hüküm ifade eder.

Devralan, işletmenin devirden önceki borç ve taahhütlerinden de sorumludur. Devreden ise tescil ve ilandan sonraki borçlardan sorumlu olmamakla birlikte, önceki borç ve yükümlerden devralanla birlikte 2 yıl süreyle müteselsilen sorumludur. Bu iki yıl süreli sorumluluk alacaklının muvafakati ile ve borcun nakli hükümlerine göre ortadan kaldırılabilir.

TİCARİ İŞLETMENİN REHNİ
Ticari işletmenin rehni "ticari işletme rehni kanunu"na göre yapılır. İşletme kül olarak rehnedilebilir ve rehin ticaret siciline kayıt düşülerek yapılır.

TİCARİ İŞLER VE TABİ OLDUKLARI HÜKÜMLER
Türk Ticaret Kanunu, Türk Medeni Kanununun ayrılmaz bir cüzü’dür.
Bir ışın ticari olup olmadığı şu işlemler sonucu saptanır:
A) TTK'de düzenlenmiş işler kanun gereği başkaca bir ölçüye gerek olmaksızın ticaridir.
B) Ticari işletmeyle ilgili diğer bütün iş ve işlemler
TİCARİ İŞ KARİNESİ
TTK 21'e göre bir tacirin borçlarının ticari olması asıldır. Bu maddeden anlaşılacağı üzere tüzel kişi tacirlerin adi hukuk alanları yoktur gerçek kişiler ise bu karineyi 2 halde çürütebilirler:
a) Halin icabının iş, işlem veya fiilin ticari sayılmasına uygun olmaması
b) İşletmesiyle ilgisi olmadığını gerçek kişi tacir tarafından karşı tarafa açıkça bildirilmesi
Taraflardan yalnız birisi için ticari iş niteliğinde olan mukaveleler, kanunda aksine hüküm olmadıkça diğer taraf için de ticari sayılır. Ancak sadece bir taraf için ticari sayılan iş sözleşmeden doğmuyor ise (Örneğin bir haksız fiil sözkonusuysa) bu takdirde her iki taraf için de adi iş sayılacaktır.

TİCARİ İŞ OLARAK NİTELENRİDRLMENİN SONUÇLARI
a) Şart edilmemiş olsa dahi ticari işlere faiz yürütülür.
b) Ticari işlerde faiz oranı serbestçe tayin edilir.
c) Ticari işlerde faize faiz yürütülür.
d) Ticari işlerde temerrüt faizi oranı yıllık %50'dir.
e) İki veya daha fazla kimse içlerinde yalnız biri veya hepsi için ticari mahiyeti haiz bir iş dolayısıyla diğer bir kimseye karşı müştereken borç altına girerlerse, mukavelede aksi kararlaştırılmış olmadıkça müteselsilen mesul sayılır.
f) Ticari işlerle ilgili olarak öngörülmüş zaman aşımı süreleri kanunda aksine hüküm yoksa değiştirilemez.

TİCARİ HÜKÜMLERİN UYGULAMA SIRASI
1) Emredici Hükümler
2) Sözleşme Hükümleri
3) Ticari Hükümler
4) Ticari Örf ve Adet
5) Genel Hükümler

TİCARİ KAZA
Ticari işlere ilişkin davalar öncelikle asliye ticaret mahkemesinde görülür. Asliye ticaret mahkemesinin bulunmadığı yerlerde davalara asliye hukuk mahkemesi bakar.

ÜNİTE 2

TACİR VE TACİR SIFATLARI

A.) GERÇEK KİŞİLERDE:Bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kimseye TACİR denir.
- Küçük ve kısıtlılarda tacir sıfatı küçük ve kısıtlıya ait olur
- Fiilen işletmeye başlamamış olsa dahi bir ticari işletmeyi sanki varmışçasına ilan edenler tacir sayılır.
- Ticaretten men edilenler ticari işletme işletirlerse tacir sayılırlar
Ø Bir ticari işletme açmış gibi muamelelerde bulunan kimse iyiniyet sahibi üçüncü şahıslara karşı tacir gibi mesul olur.

B.) TÜZEL KİŞİLERDE:
1) Ticaret Ortaklıkları:Kollektif, komandit, anonim, limited şirketler tescil edilip tüzel kişilik kazandıkları anda tacir sayılır.
2) Dernekler:Tacir sayılabilmesi için iki önemli şarta ihtiyaç vardır.
a) Amaca ulaşmak için bir ticari işletme işletmek
b) Kamu yararına dernek olmamalı

l) K.İ.T.(Kamu İktisadi Teşekkül)
2) Donatma İştirakleri

TACİR SIFATININ SONUÇLARI
1. Ticaret unvanı seçmek ve kullanmak
2. İflasa tabi olmak
Not: Tacir sıfatı sona erse bile daha l yıl iflasa tabidir.
3. Ticari defter tutmak
4. Ticaret siciline kayıt olmak
5. Ticaret ve Sanayi odalarına kayıt olmak
6. Basiretli bir iş adamı gibi davranmak –
7. Ticari iş karinesine uymak; Bir tacirin yapmış olduğu işlerin ticari olması asıldır.
8. Yaptığı işlerde ücret ve faiz istemek
9. Ücret ve ceza-i şartın indirilmesini isteyememek
10. Ticari örf ve adetleri tacirlere mutlak olarak uygulama
11. Fatura ve teyit mektubu düzenlemek.-

Fatura ve teyit mektubu özel kanıt araçlarındandır. İçerdikleri unsurlara 8 gün içinde itiraz edilmezse yazılı kanıt niteliği kazanır.

Her iki tarafında tacir olması durumunda uygulanacak Özel hükümler:
1) İhtar ve ihbarlarda yazılı şekil
2) Ticari defterleri kanıt olarak kullanmak her iki tarafın tacir olması durumunda mümkündür.
3) Ticari satım ve trampalara ayrıca Hapis hakkı tacirler için bazı farklı hükümlere bağlanmıştır.

ÜNİTE 3

TİCARET UNVANI VE DİĞER TİCARİ ADLAR

1-TİCARET UNVANI:Her tacirin ticari işletmesine ilişkin işlemlerde kullandığı ad'a denir. İşletmenin sahibini gösterir.
2-İŞLETME ADI: Bizzat işletmeyi tanıtmaya, benzer işletmelerden ayırmaya yarayan araçlarıdır.
— İşletme adı kullanma zorunluluğu yoktur. Ancak unvan seçmek ve kullanmak zorunludur. Unvanın ve eğer seçilmiş ise işletme adının ticaret siciline tescili zorunludur.
* Marka, üretilen emtia'yı (eşya) benzerlerinden ayırmaya yarayan tanıtım araçlarıdır.
Menşey ve mahreç işaretleri; marka kapsamında yer alan coğrafi işaretlerdir.

TİCARET UNVANI SEÇMEDE ÇEŞİTLİ SİSTEMLER
A) Serbestlik Sistemi:
Tacir unvanını dilediği gibi belirleyebilir, kimliğini yansıtmak zorunda değildir.
B) Gerçeklik Sistemi:
Tacirin kimliği unvanda tam olarak yansıtılmalıdır.
C) Karma Sistemi:
Her iki sisteminde özelliklerini taşır. Kanunumuz bu sistemi benimsemiştir.

GERÇEK KİŞİLERDE TİCARET UNVANI
Tacirin ad ve soyadından ibaret çekirdek kısım ile zorunlu veya ihtiyari eklerden oluşur.
*Unvana "Türk, Cumhuriyet, Türkiye, milli" kelimeleri ancak Bakanlar Kurulu izni ile getirilebilir.

TÜZEL TACİRLERDE TİCARET UNVANI
1Ticaret Ortaklıklarında Ticaret Unvanı
a) Kollektif Ortaklık:"Ortaklardan en az birisinin ad ve soyadı + şirket türü"nü gösteren ibare, zorunlu veya ihtiyari ekte getirilebilir. Hatice Demirel Kollektif Ortaklığı.
b) Komandit Ortaklık:komandite (sınırsız) "ortaklardan en az birisinin adı ve soyadı + şirket türü" ayrıca ek durumları aynıdır. İsmi unvana geçen komanditer ortak komandite ortak gibi sorumlu olur.
c) Anonim Ortaklık:"Şirketin konusunu gösteren bir kelime + Şirket türü" yani çekirdek + ek (zorunlu ihtiyari) Çetintas Gıda Mad.Üret.Paz. A.Ş.
* Anonim şirketin unvanında bir gerçek kişi ad ve soyadı bulunuyorsa unvanda kısaltma yapılamaz.
d) Limited Ortaklık: Anonim şirketin unvan biçimi ile aynıdır. Ancak limited şirkette unvanın yanında sermayenin gösterilmesi zorunludur.

2) Derneklerde Ticaret Unvanı:
Ticaret unvanı adlarının aynıdır. Zorunlu ve ihtiyari ek alamazlar.
3) Donatma İştiraklerinde Ticaret Unvanı:
Müşterek donatanlardan en az birisinin "ad ve soyadı ile iştiraki gösteren" ibareden oluşur. Yada geminin adı da kullanılabilir.

*Ticaret unvanı işletmenin açıldığı tarihten itibaren 15 gün içinde tescil ve ilan edilir. Ankara'da basılan "Türkiye Ticaret Sicili" gazetesiyle yapılır. Unvanı tacirden başkası kullanamaz. Buna tacirin TEKEL HAKKIdenir.

Uygulama sınırı, gerçek kişilerde sicil dairesi, tüzel kişilerde Türkiye'dir.

TİCARET UNVANININ DEVRİ VE İNTİKALİ
Unvanda adı bulunan ortak, ortaklıktan ayrılırsa ayrılan ortağın yazılı muvafakati, ölürse mirasçılarının muvafakati ile unvan olduğu gibi kalabilir.

Ticaret unvanı tek başına devredilemez. Ancak ticari işletme ile birlikte devredilebilir.