Batiğin Tarihçesi ve Uygulanması

BATİĞİN TARİHÇESİ VE UYGULANMASI

Batik özel bir boyama tekniğidir.Batik teknikleri ve boyaları ile bir çok renk uyumunu ve desenini bir emtea üzerinde gerçekleştirmek mümkündür.

Batik'in tarihçesi: Batik, Uzak Doğu'da ipeğin menşei olan Çin, Japonya bilhassa Jawa, Endonezya, Malezya, Hindistan, Pakistan gibi ülkelerde uygulanmakta olan halk sanatıdır. Türkiye'de yapılan gözlemler neticesinde Doğu Anadolu ve Orta Anadolu'da çok basit ve ilkel batik parçalarına rastlanmıştır. Bu yörelerdeki insanlar,süpürge ve kiraz dallarının balmumuna batırarak kendi dokumuş oldukları ipekli ve pamuklu kumaşlar üzerine bezemeler yapmışlardır. Kullandıkları boyalar ise doğadan elde edilmiş, bugün bile değeri çok yüksek kök ve ot boyalardır.
BATİK TEKNİĞİ VE ÇEŞİTLERİ
Bağlama (düğümlemeBatik)
Katlama Batik
Ters Batik
Teğelli Batik
Tuzlama Batik
Tijantik (balmumu) Batik

Bağlama Batik: Bağlama Batik, kumaşın değişik yerlerinden değişik şekillerle bağlanarak boyaya atılıp, bağlanan yerlerin boya olmamasıyla oluşan şekillere denir. Bağlama Batik'de, bağlama şekilleri değiştikçe ortaya çıkan modellerde değişir. Bağlama çeşitleri 5'e ayrılır.Bunlar;
Düz
Verev
Çapraz
Pisi
Düğümleme
Bağlama Batik'de kullanılan ipler;
İngiliz sicimiPamuk sicimler Pamuklu iplikler Makara iplikleri
Bağlama Batik yapımı: Bağlama batikte yapacağımız işe göre seçtiğimiz boyalardan bir miktar (bir-iki çay kaşığı) alıp bir naylon çorap içine koyarız. Kaynar suda boya ezilir.Buna gerektiği kadar su ilave edilerek, boyanın sabitleşmesi için bir çorba kaşığı tuz koyup, bir süre kaynatılır. Ezilmiş boyaya ilave edeceğimiz suyu, elde etmek istediğimiz renge göre ayarlamalıyız. Koyu renk istiyorsak daha az su veya bir başka değişle daha çok boya, açık renk istiyorsak daha bol su veya daha az boya kullanmalıyız.Çok renkli yapmak istediğimiz emtealar için aynı uygulamayı diğer renkler için de yapmalıyız. Boya ilave edeceğimiz suyun tuz ilaveli olmasına dikkat etmeliyiz. Boyamız kaynarken kumaşımızı hazırlamalıyız. Örneğin, bir eşarp yaparken çepeçevre kenarlarını avcumuzun içinde pili pili toplayıp bağlarız. Böylece kumaşımıza boydan boya bir kenar yapmış oluruz. Yumru halde bir tutam kumaş alıp, orta yerinden sıkıca boğarsak desenimiz bir güle benzer. Kumaş üzerine attığımız düğümler de o düğüm içerisindeki kısmı boyadan koruyacaktır. Boyamız bittiğinde kumaşı iyice ıslatıp sıkmalıyız. Kaynatmış olduğumuz boyayı ocaktan indirdikten sonra kumaşımızı istediğimiz renk boyalara, açıktan koyuya doğru sırasını takip ederek batırmalıyız. Daha sonra kumaşı boyadan çıkararak soğumasını beklemeliyiz. Soğuyan kumaş, önce bağları açılmadan soğuk ve sabunlu suda yıkanır. Bu işlemi,boyanın fazlalığının, boyanmasını istemediğimiz yerlere sızmasın diye yaparız. Daha sonra bağları açıp tekrar soğuk suyla çalkalarız. Fiksesini yapmak için sirkeli suyla durularız, ardından ütüleriz. Bağlama Batik'de:

Kumaşı bağlayarak boyanın içine atrız

Boyar maddeyi kumaşın içine bağlarız.Boyar madde dediğimiz ise, ıspanak, pancar veya soğan kabuğu olabilir.

Kumaşı istenilen tarz bağlayıp boyamaya hazır hale getirin
Bağlanmış kumaşı iyice ıslatıp,sıkınve boyaya batırın

Kumaşın bağlarını açmadan soğuk ve sabunsuz suyla çalkalayıp boyanın fazlasını akıtın
Bağları açıp ılık ve sabunlu suyla durulayın

Çapraz düz bağlama

Katlama Batik: Bağlama batik tarzına benzer. Bu Batik türünde kumaş katlanıp birkaç yerinden boyaya batırılır.12 ayrı çeşit katlama şekli vardır.

Ters Batik: Ters batik ,koyu renk kumaşlarda,boyası çıkan kumaşlarda,bağlama teknikleri ile bağlanarak renklerinin açılması tekniğidir. Kumaş çeşitlerine göre ipliklerle bağlandıktan sonra kloraklı suya yada piyasada satılan renk açıcı ilaçlara bastırılarak renginin açılması sağlanır.Açıcı suya bastırılan kumaşta bağlanmayan yerlerin rengi açılacağından,istenilen açıklığa kavuşana kadar ilaçlı suda bekletiriz.Daha sonra kumaşımız bol su altında iyice durulayıp,bağlamış olduğumuz ipleri keseriz ve durulama işlemini tekrarlarız.Ters batikte fikse işlemini yapmaya gerek yoktur .Bu batik tarzı, her cins kumaşa uygulanamaz.İlaca dayanıklı olmayan özellikle ipekli kumaşlar kullanılmaz .

Teğelli Batik:Kumaş cinslerine göre kullanılacak olan ipliklerle değişik teğel çeşitleri ile teğellenir.İplerin iki ucu çekilerek büzülür.Daha sonra, diğer batik çeşitlerindeki gibi hazırladığımız boyanın içine batırılır ve 10_15 dakika bekletilir.Bu işlemden sonra kumaşı soğutup ,soğuk suyda durularız.Teğellediğimiz ipleri söktükten sonra sirkeli suda durulayıp fiksesini yaparız.

Tuzlama Batik:Apresi alınmış kumaş ıslatılır,kasnağa gerilir veya düzgün bir zemin üzerine yayılır.Öncelikle kumaş nemlendirilir,daha sonra kalın bir fırça yada pamuk yardımıyla ipek boyaları ile renklendirilir.Kumaşta değişik efektler yaratmak için fotoğrafçıların film banyosunda kullandıkları Hipo sülfit tuzu kumaşın üzerine serpiştirilir.Şayet hiposülfit tuzu yok ise kristal tuz da kullanılabilinir.Genellikle piyasada tuzlama batik için hazırlanmış olarak bunları temin edebiliriz.Kumaşımız kurumadan hiposülfit tuzu üzerine serpiştirilir ve istenilen yöne doğru tuzlar akıtılır,tuz aktığı yerde boyanın rengini açacağından kumaşa orjinal renkler verir.Daha sonra kumaşın kuruması beklenir ve tuzlar temizlenir.Kumaş,tersinden ütülenir.Bu işlemden sonra kumaş sertleşeceği için tekrar yıkanıp ütülenmesi gerekir.

Tijantik(Mumlu) Batik:

Kullanılacak malzemeler:Eritme kabı,kasnak,raptiye,fırça,balmumu,parafin,kumaş boyaları,boya kapları ve kumaşımız.Mumlu batikte ölçü şöyle olmalıdır.Toz boya kullanılıyorsa 1_2 çay kaşığı toz boya,yarım litre su.Fiksasyon için,bir litre suya iki çorba kaşığı beyaz sirke konur.Mum için 100gr. balmumu,100gr.parafin(kırma işlemi yapılacaksa 1/3 balmumu,2/3 parafin olmalıdır.Parafin arttıkça kırılma işlemi fazlalaşır.)
Tijantik Batik uygulaması:
Mumlu batik pamuklu ve ipekli kumaş cinslerine uygulanan batik türüdür.Tijantik batik yapılırken aşağıdaki sıra uygulanır.
Konu seçilir.

Konuya göre renk ve desen seçimi yapılır.

Seçilen desen kumaşa geçirilmeye hazırlanır.

Kumaş ipek değilse sabunsuz sıcak suda yıkanır ve ütülenir.
Desen kumaşa geçirilip boya tonları hazırlanır,

Desen çizilmiş olan kumaş, kasnağa gerilir fakat bu işlem sırasında kumaşın dokularına dikkat edilmelidir.Kumaş ne gevşek ne de çok gergin tutulmamalıdır.

Emaye veya bakır bir kap içinde parçalanmış balmumu ve parafin karışımı ateş üzerinde eritilir,

Kumaşta beyaz kalması istenilen yerler sıcak balmumu ile kaplanır,kumaşta balmumunun kuruduğu görüldükten sonra boyaya batırmak üzere hazırlanır.
Eğer kumaşımız çok kalın bir kumaş ise balmumunun,kumaşın tüm dokularını kapatıp kapatmadığına emin olmalıyız,bunu ışığa tutarak yada alt dokularına bakarak anlarız,
Kumaşımız boyaya batırılmadan önce su dolu kapta ıslatılır,
Sudan çıkarılan kumaş ilk rengin boyasına batırılır.Boyama işlemlerinde kumaşın her yerinin aynı oranda boya emmesine dikkat edilmelidir.Kumaş boyanın içinde sürekli hareket halinde bulundurulur.Gekirse elde sıkılarak çatlatılır.
Boyadan çıkan batik tekrar su küvetinin içine konur ve boya bırakmayıncaya kadar suyu değiştirilir.
Her renge göre bu işlem tekrarlanır.
Daha sonra kumaş üzerindeki balmumu,ütü ile önünden ve arkasından gazete kağıdı konularak eritilir temizlenir.Boya işleminde açıktan koyuya doğru bir sıra izlenir. Bu batikte en az iki, en fazla dört renk kullanılır.

Çizme ve kazıma yolu ile Mumlu Batik:Balmumu batiğin değişik bir türüdür.Açık renk pamuklu kumaşlarda ve ipekli kumaşlarda kullanılır.Batik yapılacak kasnağa gerilmiş kumaşın tümü önceden eritilerek hazırlanmış balmumu ve parafin ile kaplanır.Kumaş tamamen kurutulduktan sonra kumaşı zedelemeyecek şekilde sivri uçlu bir aletle,önceden seçilmiş motifler kazınır ve boyama işlemi yapılır.Boya kuruduktan sonra kumaş 2 gazete kağıdı veya saman kağıdının arasına konularak ütülenmek süretiyle mumdan arıtılır.Eğer kumaşta yağ lekesi oluşmuş ise kumaşı selülozik tinere batırmalıyız ve sonrasında sabitleştirme işlemi yapmalıyız.

Çeşitli batik örnekleri

[AyTeK54]

paylaşım için teşekkürler