Türk Ceza Kanunu

DÖRDÜNCÜ BAP
Cezaya ehliyet ve bunu kaldıran veya hafifleten sebepler

Madde 44 - Kanunu bilmemek mazeret sayılmaz.
Madde 45 - Cürümde kasdin bulunmaması cezayı kaldırır. Failin bir şeyi yap-
masının veya yapmamasının neticesi olan bir fiilden dolayı kanunun o fiile ceza
tertip ettiği ahval müstesnadır.
Kabahatlerde kasit sabit olmasa bile herkes kendi fiil veya ihmalinden me-
suldür.
Madde 46 - (Değişik: 18/5/1955 - 6569/1 md.)
Fiili işlediği zaman şuurunun veya harekatının serbestisini tamamen kaldı-
racak surette akıl hastalığına duçar olan kimseye ceza verilemez.
------------------------------ .
(1) Sürgün cezası, 13/7/1965 tarihli ve 647 sayılı Cezaların İnfazı Hakkındaki
Kanunun geçici 2. maddesiyle kaldırılmıştır.
(2) 15/4/1987 tarih ve 3352 sayılı Kanunun 1 inci maddesindeki "Kanunlarda yer
alan, emniyeti umumiye idaresinin nezareti altında bulundurma cezası ve
tedbiri ile ilgili hükümler yürürlükten kaldırılmıştır." hükmü uyarınca yü-
rürlükten kaldırılmıştır. Sözkonusu 3352 sayılı Kanun, Kanunlar Külliyatı-
nın Cilt 6, Sayfa 6943'de yayımlanmıştır.


Ancak bu şahsın muhafaza ve tedavi altına alınmasına hazırlık tahkikatında
Sulh Hakimi, ilk tahkikatta Sorgu Hakimi ve son tahkikatta vazifeli mahkeme ta-
rafından karar verilir.
Muhafaza ve tedavi altında bulundurma müddeti şifaya kadar devam eder.
Yalnız maznuna isnadolunan suç, ağır hapis cezasını müstelzim ise bu müddet bir
seneden az olamaz.
Muhafaza ve tedavi altına alınan şahıs; muhafaza ve tedavinin icra kılındı-
ğı müessesesinin sıhhi heyetince, şifası tebeyyün ettiğine dair verilecek rapor
üzerine aynı kazai mercice serbest bırakılır.
Bu husustaki rapor ve kararda, hastalığın ve isnadolunan suçun mahiyeti
gözönünde tutularak, içtimai emniyet bakımından şahsın tıbbi kontrola ve muaye-
neye tabi tutulup tutulmıyacağı, tutulacaksa müddet ve fasılası da gösterilir.
Tıbbi kontrol ve muayene; Cumhuriyet Müddeiumumilerince, kararda gösterilen
müddet ve fasılalarda bu şahısların bulundukları mahalde yoksa en yakın salahi-
yetli mütehassısı olan hastane sıhhi heyetlerine sevk edilmeleri suretiyle te-
min olunur.
Bu tıbbi kontrol ve muayenede nüks arazı gösterenler hakim veya mahkeme ka-
rariyle yine muhafaza ve tedavi altına alınıp aynı muamelelere tabi tutulurlar.

Madde 47 - (Değişik: 9/7/1953 - 6123/1 md.)
Fiili işlediği zaman şuurunun veya harekatının serbestisini ehemmiyetli de-
recede azaltacak surette akli malüliyete müptela olan kimseye verilecek ceza
aşağıda yazılı şekilde indirilir:
1. İdam cezası yerine 15 seneden aşağı olmamak üzere ağır hapis;
2. Müebbet ağır hapis yerine 10 seneden 15 seneye kadar ağır hapis;
3. Amme hizmetlerinden müebbet memnuiyet yerine muvakkatı memnuiyet; cezala-
rı hükmolunur.
Diğer cezalar üçte birden yarıya kadar indirilir.

Madde 48 - (Değişik: 9/7/1953 - 6123/1 md.)
Suçu işlediği esnada arızi bir sebepten dolayı 46 ve 47 nci maddelerde mün-
deriç akli malüliyet halinde bulunan kimseler hakkında o maddelerdeki ahkam
tatbik olunur.
İhtiyari sarhoşlukla ve ihtiyarı ile kullanılan uyuşturucu madde tesiriyle
işlenen fiiller bu madde hükmünden hariçtir.

Madda 49 - 1 - Kanunun bir hükmünü veya salahiyettar bir merciden verilip
infazı vazifeten zaruri olan bir emri icra suretiyle,
2 - Gerek kendisinin gerek başkasının nefsine veya ırzına vukubulan haksız
bir taarruzu filihal defi zaruretinin bais olduğu mecburiyetle,
3 - Gerek nefsini ve gerek başkasını vukuuna bilerek mahal vermediği ve
başka türlü tahaffüz imkanıda olmadığı ağır ve muhakkak bir tehlikeden muhafa-
za etmek zaruretinin bais olduğu mecburiyetle, işlenilen fiillerden dolayı fai-
le ceza verilemez.
Bir numaralı bentte gösterilen halde merciinden sadır olan emir hilafı ka-
nun olduğu takdirde neticesinden hasıl olan cürme müterettip ceza emri veren
amire hükmolunur.

Madde 50 - (Değişik: 11/6/1936 - 3038/1 md.)
49 uncu maddede yazılı fillerden birini icra ederken kanunun veya salahi-
yettar makamın veya zaruretin tayin ettiği hududu tecavüz edenler cürüm ölüm
cezasını müstelzim ise sekiz seneden aşağı olmamak üzere hapis ve müebbed ağır
hapis cezasını müstelzim olduğu takdirde altı seneden on beş seneye kadar ha-
pis cezasile cezalandırılır. Sair hallerde asıl suça müretteb ceza altıda bi-
rinden eksik ve yarısından ziyade olmamak üzere indirilir ve ağır hapis hapse
tahvil olunur ve amme hizmetlerinden müebbed memnuiyet cezası yerine muvakkat
memnuiyet cezası verilir.

Madde 51 - (Değişik: 9/7/1953 - 6123/1 md.)
Bir kimse haksız bir tahrikin husule getirdiği gazap veya şedit bir elemin
tesiri altında bir suç işler ve bu suç ölüm cezasını müstelzim bulunursa müeb-
bet ağır hapis cezasına ve müebbet ağır hapis cezasını müstelzim bulunursa yirmi
dört sene ağır hapis cezasına mahküm olur. Sair hallerde işlenen suçun cezası-
nın dörtte biri indirilir.
Tahrik ağır ve şiddetli olursa ölüm cezası yerine yirmi dört sene ve müeb-
bet ağır hapis cezası yerine on beş seneden aşağı olmamak üzere ağır hapis ce-
zası verilir.
Sair cezaların yarısından üçte ikisine kadarı indirilir.

Madde 52 - Bir kimse bir hata veya sair bir arıza yüzünden cürmü kast etti-
ği şahıstan başka bir şahsın zararına işlemiş olursa cürümden zarar gören kim-
senin sıfatından neşet eden ve cezayı şiddetlendiren esbap faile tahmil olun-
maz. Belki cürüm kast olunan şahsa karşı işlenmiş gibi telakki olunarak fail,
cürmün tazammun edebileceği esbabı muhaffefeden istifade eder.

Madde 53 - Fiili işlediği zamanda on bir yaşını bitirmemiş olanlar hakkın-
da takibat yapılamaz ve ceza verilemez.
Ancak fiil kanunen bir seneden ziyade hapis cezasını veya daha ağır cezayı
müstelzim bir cürüm olduğu takdirde müdeiumuminin talebi üzerine mahkeme reisi
çocuğun, istirdadı kabil tedabirden olmak ve on sekiz yaşını geçmiyecek müddet-
le mukayyet bulunmak üzere terbiye ve ıslah için devlet idare veya murakabesin-
de bulunan bir müesseseye konmasını veyahut-takayyüt ve nezaretinde teseyyüp ve
ihmal ile bir cürüm işlemesine meydan verirlerse kendilerinden iki yüz liraya
kadar cezayı nakdi alnacağı ihtariyle-ana baba veya vasiye teslimini emreder.

Madde 54 - (Değişik: 9/7/1953 - 6123/1 md.)
Fiili işlediği zaman on bir yaşını bitirmiş olup da on beş yaşını doldurma-
mış olanlar, farik ve mümeyyiz olmadıkları surette haklarında hiçbir ceza ter-
tip olunamaz. Ancak işlenilen fiil bir seneden fazla hapis veya daha ağır bir
cezayı müstelzim cürümlerden ise bundan evvelki madde ahkamı tatbik olunur.

(Değişik: 21/1/1983 - 2787/4 md.) Eğer çocuk işlediği fiilin bir suç oldu-
ğunu fark ve temyiz ile hareket etmiş ise suçunun cezası aşağıda yazılı şekil-
lerde indirilir:
1. Ölüm cezası yerine onbeş yıldan, müebbet ağır hapis cezası yerine on
yıldan aşağı olmamak üzere hapis cezası verilir.
2. Diğer cezalar yarıya indirilir. Ağır hapis cezaları hapse çevrilir. An-
cak, bu bendin tatbiki suretiyle hükmolunacak cezalar her fiil için yedi yıldan
fazla olamaz.
Amme hizmetlerinden memnuiyet ve emniyeti umumiye nezareti altına alınmak
cezaları tatbik olunmaz.

Şahsi hürriyeti bağlayıcı cezalar, para cezasından çevrilmiş olsa dahi eğer
suçlu cezanın çektirilmesine başlandığı zaman on sekiz yaşını bitirmemiş ise
ceza bir ıslahhanede çektirilir.
Bu mahkümiyetler tekerrüre esas olamaz.

Madde 55 - (Değişik:9/7/1953 - 6123/1 md.)
Fiili işlediği zaman on beş yaşını bitirmiş olup da on sekiz yaşını bitir-
memiş olanlar hakkında aşağıda yazılı şekillerde ceza tayin olunur:
1. İdam cezası yerine yirmi seneden aşağı olmamak üzere ağır hapis cezası;
2. Müebbet ağır hapis yerine on beş seneden yirmi seneye kadar ağır hapis
cezası verilir.
3. (Değişik: 21/1/1983 - 2787/5 md.) Diğer cezaların üçte bire kadarı indi-
rilir. Ancak, bu bendin tatbiki suretiyle hükmolunacak cezalar her fiil için
ondört yıldan fazla olamaz.
4. Amme hizmetlerinden memnuiyet ve emniyeti umumiye nezareti altına alın-
mak cezaları tatbik edilmez.
Cezanın çektirilmesine başlandığı zaman on sekiz yaşını bitirmemiş olanlar
hakkında hürriyeti bağlayıcı cezalar para cezasından çevrilmiş olsa dahi, onla-
ra mahsus ceza evlerinde veya büyüklere mahsus ceza evlerinin hususi kısımla-
rında çektirilir. Bunlar on sekiz yaşını geçtikleri zaman eğer mahküm oldukları
ceza müdeti üç seneden ve geri kalan müddeti iki seneden fazla ise büyük mah-
kümların bulundukları ceza evlerine naklolunurlar. Ancak bunlardan, geçirdikle-
ri müddet içindeki hal ve durumlarına göre münasip görülenler hususi ceza evin-
de veya büyüklere mahsus ceza evlerinin hususi kısımlarında alıkonulabilirler.
Hükmün infazına başlandığı tarihte on sekiz yaşını bitirmiş ve mahküm ol-
dukları ceza müddeti üç seneden az bulunmuş olup da geçmişteki hallerine naza-
ran hususi ceza evinde veya büyüklere mahsus ceza evlerinin hususi kısımların-
da bulundurulmaları daha uygun görülenlerin cezaları bu evlerde çektirilir.

Madde 56 - (Mülga: 6/7/1960 - 15/2 md.) (1)

Madde 57 - Fiili işlediği zaman henüz on beş yaşını bitirmeyen sağır-dil-
sizler hakkında takibat yapılmaz. Bunlar hakkında yirmi dört yaşına kadar kal-
mak üzere 53 üncü maddenin ikinci fıkrası hükmü tatbik olunabilir.

Madde 58 - (Değişik: 11/6/1936 - 3038/1 md.)
Fiili işlediği zaman on beş yaşını bitirmiş olup da yaptığı işin neticesini
fark ve temyiz ile hareket ettiği anlaşılmıyan sağır, dilsizlere ceza verilmez.
Ancak fiil cürüm olduğu ve bir seneden fazla hapis cezasını veya daha ağır
bir cezayı müstelzim bulunduğu takdirde yirmi dört yaşını henüz ikmal etmiyen
-----------------------
(1) Hernekadar Yargıtay Ceza Genel Kurulunun 8/10/1962 tarihli ve E. 1962/43,
K. 1962/40 sayılı kararı ile 58. maddenin son fıkrası hükmü ile yapılan
atıf sebebiyle 56. maddenin cezalarda yapılacak indirimler yönünden yürür-
lükte bulunduğu kabul edilmiş ise de 21/1/1983 tarih ve 2787 sayılı kanunla
58. maddede yapılan değişiklik sonucunda sözü edilen atıf metinden çıkarıl-
mış ve 56. maddeye paralel yeni bir hükümle sağır ve dilsizlere uygulanacak
cezalar doğrudan doğruya 58. madde içerisinde düzenlenmiştir. Böylece Ceza
Genel Kurulu Kararının 22/1/1982 tarihinden itibaren uygulama yeri kalmamış
ve 56. madde tamamiyle yürürlükten kalkmıştır.



sağır - dilsiz hakkında yirmi dört yaşına kadar kalmak üzere 53 üncü maddenin
ikinci fıkrası hükümleri tatbik edilebilir.
Eğer fail yirmi dört yaşını bitirmiş ise mahkeme, hakkında 46 ncı maddede
gösterildiği surette muamele yapılmak üzere kendisinin salahiyetli makama tes-
limini emredebilir.
Eğer sağır-dilsizin suçu işlemekte fark ve temyiz ile hareket ettiği anla-
şılır ve işlediği zaman on sekiz yaşını bitirmemiş bulunursa birinci fıkrası
müstesna olmak üzere 54 üncü madde hükümleri tatbik olunur.

(Değişik: 21/1/1983 - 2787/6 md.) Sağır-dilsiz onsekiz yaşını bitirip de
yirmibir yaşını bitirmemiş ise 55 inci madde hükümleri tatbik olunur.

(Ek: 21/1/1983 - 2787/6 md.) Sağır-dilsiz yirmibir yaşını bitirmiş ise,
ölüm cezası yerine otuz yıl, müebbet ağır hapis cezası yerine yirmidört yıl
ağır hapis cezası hükmolunur. Sair hallerde cezanın altıda biri indirilir.

Madde 59 - (Değişik: 9/7/1953 - 6123/1 md.)
Kanuni tahfif sebeplerinden ayrı olarak mahkemece her ne zaman fail lehine
cezayı hafifletecek takdiri sebepler kabul edilirse idam cezası yerine müebbet
ağır hapis ve müebbet ağır hapis yerine 30 sene ağır hapis cezası hükmolunur.
Diğer cezalar altıda birden fazla olmamak üzere indirilir.

Madde 60 - Başkalarının nüfuz ve idare ve nezareti altında bulunanların iş-
ledikleri kabahatlerde eğer fiil, nüfuzlarının cari olduğu daire dahilinde ria-
yet ettirmekle nizamen mükellef oldukları ahkama karşı işlenmiş kabahatlerden
olduğu ve bunların kendi dikkat ve basiretleriyle meni mümkün bulunduğu takdir-
de ceza failden maada nüfus ve idare ve nezareti haiz olan metbular hakkında
dahi tatbik olunur.
Eğer kabahat fail üzerinde nüfuz ve idare ve nezareti olanların emriyle,
bunların kanunen riayet ettirmeğe mecbur oldukları ahkam ihlal edilerek, yapıl-
mış olursa ceza emri veren metbudan maada salahiiyettar merciin bir emri mahsu-
sunu veya bir ihtarını ısga etmiyerek kabahati irtikap eden tabi hakkındada
tatbik olunur.

BEŞİNCİ BAP
Cürme teşebbüs

Madde 61 - (Değişik: 3/2/1937 - 3112/1 md.)
Bir kimse işlemeği kasdeylediği bir cürmü vesaiti mahsusa ile icraya başla-
yıp da ihtiyarında olmıyan esbabı maniadan dolayı o cürmün husulüne muktazi
fiilleri ikmal edememiş ise kanunda yazılı olmıyan yerlerde fiil, ölüm cezasını
müstelzim olduğu takdirde müteşebbis hakkında on beş seneden 20 seneye ve müeb-
bet ağır hapis cezasını müstelzim olduğu takdirde on seneden on beş seneye ka-
dar ağır hapis cezası hükmolunur. Sair hallerde o cürüm için kanunen muayyen
olan ceza, yarısından üçte ikisine kadar indirilir.
Müteşebbis, cürmün ef'ali icrayesinden ihtiyariyle vazgeçtiği, fakat tamam
olan kısım esasen bir suç teşkil ettiği halde ancak o kısma mahsus ceza ile ce-
zalandırılır.

Madde 62 - (Değişik: 3/2/1937 - 3112/1 md.)
Bir kimse işlemeği kasdettiği cürmün icrasına taallük eden bütün fiilleri
bitirmiş, fakat ihtiyarında olmıyan bir sebepten dolayı o cürüm meydana gelme-
miş ise






kanunda yazılı olmıyan yerlerde fiil ölüm cezasını müstelzim olduğu takdirde
müteşebbis hakkında yirmi seneden aşağı olmamak üzere muvakkat ağır hapis ve
müebbet ağır hapis cezasını müstelzim olduğu takdirde on beş seneden yirmi se-
neye kadar ağır hapis cezası hükmolunur. Sair hallerde o cürüm için kanunen mu-
ayyen olan ceza altıda birinden üçte birine kadar indirilir.

Madde 63 - (Mülga: 3/2/1937 - 3112/3 md.)