Ticaret Hukuku 2003/2004 Ders Notları

ÜNİTE 7

TÜCCAR YARDIMCILARI

Tacire Tabi Tüccar Yardımcıları:
Ticari mümessil
Ticari vekil
Seyyar tüccar memuru
Tacire tabi olmayan Tüccar Yardımcıları:
Acenta
Komisyoncu
Ticaret işleri tellalı
l)Tabi Tüccar Yardımcıları:
a-)Ticari Mümessil:Tacir tarafından işletmeyi yönetmek ve temsil etmek için kendisine açık ve zımni (örtülü) yetki verilen kişidir. Atanmasından 15 gün içinde tescil yaptırılmalıdır. Ticari mümessil işletme sahibinin denetim ve gözetimi altındadır, onun emir ve talimatlarına uymak zorundadır.

Ticari Mümessilin Temsil Yetkisine getirilen sınırlamalar:
l-Yasal sınırlamalar:
a) İşletme konusuna girmeyen iş ve işlemlerde taciri temsil edemez.
b) Bizzat işletmenin kendisi ile ilgili işlemleri yapamaz. (İşletmenin devri, ticaret unvanının değiştirilmesi, yeni ortak alma)
c) Tacirden açık yetki almadan veya işletme konusu taşınmaz alım-satımı değilse işletmeye ait taşınmazları devir yada rehin edemez.

2-Tacirin iradesinden kaynaklanan sınırlamalar:
a) Ticari mümessilin temsil yetkisini bir şubeye ya da merkeze hasredebilir (sınırlama)
b) Birden çok kişiyi ticari mümessil atayarak yapılacak işin bunların tamiminin atacakları imza ile geçerli olduğunu öngörebilir (birlikte temsil).

Ticari Mümessilliğin Sona Ermesi
1) Mümessilin ölümü
2) Mümessilin medeni haklarını kullanma ehliyetini kaybetmesi
3) Mümessilin istifası
4) Mümessilin azli (görevine son verilmesi)

b) Ticari Vekil:Ticari mümessil sıfatına sahip olmaksızın tacir tarafından işletmenin bütün işleri veya muayyen bazı işler için temsil yetkisi verilen kişidir.Sicile tescil olunamaz.Yetkisi iki şekilde sınırlandırılır.
1) Ticari vekilin işletmenin bulunduğu mahal dışında temsil yetkisi yoktur.
2) Temsil yetkisi görevli bulunduğu mahalle asılarak pankartlarla ve tabelalarla sınırlandırılabilir.

Sona ermesi:Ticari mümessilin sona erme nedenleri ticari vekil için de geçerlidir.

c)Seyyar Tüccar Yardımcıları:Bir müessese için ticari işletmenin bulunduğu yer dışındaki mahallelerde iş yapan kişilere denir.
Bunların merkezde bunların temsil yetkileri yoktur.Seyyar tüccar memurunun temsil yetkisi tacir tarafından istenildiği gibi sınırlandırılabilir. Verilen temsil yetkisinin sınırlarını da içeren bir temsil belgesi tacir tarafından imzalanarak kendisine verilir. Seyyar tüccar memuru sattığı malın bedelini alabilir. Makbuz kesebilir, borçluya mehil verebilir.

Sona Ermesi:Ticari mümessil ve ticari vekile ait sona erme sebepleri seyyar tüccar memuru içinde geçerlidir. Seyyar tüccar memurluğu sona erdiği zaman temsil yetkisini gösteren belgenin tacire iadesi gerekir.Aksi halde iyiniyetli 3. kişilere karşı tacir sorumlu olur.

2.) Tabi olmayan Tüccar Yardımcıları
Aracı Acenta:Tabi bir sıfatı bulunmaksızın bir sözleşmeye dayanarak belli bir yer yada bölgede daimi suretle bir işletmeyi ilgilendiren akitlerde aracılık etmeyi meslek edinen kimsedir.
Unsurları:
1) Bir aktin varlığı: Acenta ile tüccar arasındaki bu akit yazılı olacağı gibi sözlü de olabilir.
2) Faaliyet Alanı: Acenta muayyen bir yer yada bölgede aracılık etmelidir.
3) Faaliyetlerde süreklilik: Acentalık faaliyeti sürekli bir şekilde icra edilmelidir.
4) Meslek Edinme:
5) Tacire tabi olmama: Acenta faaliyetlerinde bağımsızdır.

Aracı Acentaya öncelikle acentalık hükümleri, boşluk halinde ticaret işleri tellalığı ait hükümler, yine boşluk varsa vekalet hükümleri uygulanır.
Akit yapma yetkisine haiz acenta: Aracı acentalıktan tek fark (unsur bakımından) acenta ile tacir arasında yapılan aktin bu acenta türünde mutlaka yazılı olarak yapılması gereğidir. Bu acentaya öncelikle acentalık hükümleri, sonra komisyoncu hakkındaki hükümler en son da vekalet hükümleri uygulanır.

Her İki Acentaya ait müşterek hükümler
Borç ve Yükümleri
1) Rekabet Yasağı: Acenta, aynı konuda faaliyet gösteren birden çok işletme hesabına aracılık ve akit yapamaz.
2) Müvekkilin, işlerini görme ve çıkarlarını koruma
3) Haber verme ve uyarma borcu
4) Gerekli önlemleri alma
5) Ödeme yükümü: Acenta kendi zilyetliğine geçen müvekkiline (tacire) ait parayı müvekkiline ödemekle yükümlüdür.
6) Üçüncü kişilerin beyanlarını kabul ve müvekkilini temsil etme.

Acentelerin Hakları
1) Tekel Hakkı: Müvekkil acentenin faaliyette bulunduğu yerde acentasının yazılı izni olmadan bir başka acenta atayamaz.
2) Ücret isteme hakkı: Ödeme zamanı taraflarca kararlaş tınlmamışsa her aç ayda bir defa, .takvim yılı sonunda (Aralık) ve acentalık sözleşmesi sona erdiğinde ödeme yapılması gerekir.
3) Hapis hakkı: Acenta, müvekkildeki tüm alacakları için hapis hakkına sahiptir.
4) Olağanüstü Giderler: Acenta yalnızca olağanüstü giderlerini ve avanslannı isteyebilir. Olağan giderlerini talep edemez.

Acentalığın Sona Ermesi
1) Acentalık aküne süre şart edilmişe sürenin dolmasıyla.
2) Süre şart edilmemişse taraflardan birinin feshi - ihbarda bulunması ile.

KOMİSYONCU:Alım-satım işlerinde ücret karşılığında kendi namına müvekkil hesabına kıymetli evrak ve menkul eşya alım satımı sağlayan kimsedir.

Unsurları:
1) Komisyoncu ile müvekkil arasındaki şekle tabi olmayan bir akün varlığı gerekir.
2) Kendi namına müvekkili hesabına hareket.

İç İlişki

Komisyoncu

Müvekkil
l

3. kişi

Dış ilişki















Komisyoncunun Borç ve Yükümleri
1) Aktin yapılması ve icrası: Komisyoncu aktin yapamamasından dolayı sorumlu tutulmaz. Ancak bu durum ücret almasını engeller. Aktin yerine getirileceğini garanti eden komisyoncuya Dükrüvar Komisyoncu adı verilir. Bu kişi ek ücret talebinde bulunabilir.
2) Özen gösterme, talimata uyma, müvekkilin çıkarlarını koruma, Komisyoncu 2 durumda aykırı hareket edebilir.
a) Talimata aykırı hareket açıkça müvekkilin lehine ise.
b) Müvekkilin talimatı işin gereklerine uymuyor ve müvekkilden yeni talimat alma olanağı yok ve şayet olsa idi, talimatın değişeceği makul bir şekilde düşünülebiliyorsa talimata aykırı hareket edebilir.
3) İhbar etme ve Hesap verme: Komisyoncu aktin ifasını müvekkiline derhal ihbar etmek zorundadır.
Komisyoncunun Hakları
1) Ücret
2) Komisyoncu olağan, olağanüstü tüm giderlerini isteyebilir.
3) Hapis Hakkı (Alacağa karşılık eşyalara el koyma)
4) Emtia'yı açık arttırma yolu ile sattırma;
Münasip bir süre içinde müvekkil kendi hesabına satın alınan bir eşyayı teslim almazsa komisyoncu eşya'yı bulunduğu yer mahkemesi aracılığı ile sattırabilir.

Komisyon Akdinin Sona Ermesi
1. Akdin yapılması ve komisyoncuya verilen işin görülmesi
2. Komisyoncunun azli yada istifası
3. Taraflardan birinin ölümü, iflası, medeni hakları kullanma ehliyetini kaybetmesi

TİCARET İŞLERİ TELLALI
Taraflardan hiçbirisine tabi olmaksızın ücret karşılığında ticari işlere ilişkin sözleşmelerin akdi hususunda taraflar arasında aracılığın meslek edinilmesidir.

Unsurlar:
1. Ticari islere ilişkin sözleşmelerin akdi hususunda aracılık: (Aracılık edilen iş Ticari olmalıdır.)
2. Meslek edinme: Dışarıdan bir kaç işe aracılık etmek T.T.K hükümlerine değil, Borçlar Kanunu'na tabi olur.
3. Tabi olmama: Taraflardan hiçbirisi ile arasında sürekli bir ilişki söz konusu değildir. Aracılığı belli bir iş için yapar.
4. Ücret: Ücret alınmaksızın yapılan aracılık vekalet hükümlerine neden olur.

Tellalin Borç ve Yükümleri
1. Aracılık Etmek: Tellal tarafsızlığını bozduğu an bütün haklarını kaybeder.
2. Bordro Düzenleme: S.Numunelerin Saklanması: 4.Tellal günlük defteri tutmak

Tellalın Hakları
1. Ücret: Sözleşmenin yapılmasından itibaren l yıllık geçmekle ücret isteme hakkı zaman aşımına uğrar.
2. Giderler: Kural olarak yaptığı giderleri isteyemez. Aksine sözleşme mümkündür.

Tellallığın Sona Ermesi
1. Kendisine verilen işin herhangi bir nedenle sona ermesi
2. Taraflardan birinin ölümü, medeni hakları kullanma ehliyetini kaybetmesi, iflası
3. Süre öngörülmüşse, sürenin dolması
4. Tellalın azli ve istifası