Gümrük Birliğinin Türkiye Ekonomisi Üzerindeki Etkileri

1.2. Gümrük Birliği’nin Türkiye Ekonomisi Üzerindeki Sonuçlarının Dinamik Etkiler Açısından Değerlendirilmesi
GB’nin Türkiye ekonomisi üzerindeki etkileri dinamik etkilerden olan; ölçek ekonomileri etkisi, rekabet etkisi, teknolojik gelişme etkisi, dışsal ekonomiler etkisi, yabancı sermayeyi ve yatırımları teşvik etkisi başlığı altında değerlendirilecektir. Dinamik etkiler sürekli oldukları, orta ve uzun vadede ekonominin yapısında önemli değişmeler meydana getirdikleri için çoğu kez statik etkilerden daha önemli sayılırlar.
1.2.1. Rekabet Etkisi
Kamu teşebbüsleri ve ticari nitelikteki devlet tekellerinin, birlik vatandaşları ile Türk vatandaşları arasında ayrım yapmaz hale gelmesi, ticari nitelikli devlet tekellerinin yeniden düzenlenmesi, İhracatta Gözetim ve Koruma Önlemlerinin Değerlendirme Kurulu oluşturularak ithalatta haksız rekabetin önlenmesi ve Rekabet Kurulu’nun kurulması gibi çalışmalar aracılığıyla firmalara eşit rekabet koşulları sağlanarak tekelleşmenin önlenmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda özellikle otomotiv ana ve yan sanayii, tarım araçları, elektrikli ve elektronik eşya, makine, metal, ağaç ürünleri, mobilya, kağıt ve kağıt ürünleri ile basım sanayi dallarında rekabetin daha da artması beklenmektedir.
GB ile üyeler arasında tarife ve kotalar kalkınca yerli üreticiler dış rekabete açılmış olurlar. Böylece ülke içindeki eksik rekabetçi oluşumlar ortadan kalkar. Düşük verimle çalışan kalitesiz malları pahalıya üreten firmalar, ya bu sorunlarını ortadan kaldırırlar ya da endüstriyi terk etmek zorunda kalırlar. Her üye ister istemez mukayeseli üstünlüğe sahip olduğu alanlarda üretime yönelir. Aşağıdaki tabloda Türkiye’de sanayi dallarına göre rekabet gücü gösterilmiştir.
Tablo 7: Sanayi Dallarına Göre Rekabet Gücü

Küçük

Ölçek

Orta

Ölçek

Büyük

Ölçek

Rekabet
Rekabet
Rekabet
Rekabet
Rekabet
Rekabet

Gücü(%)
Düzeyi
Gücü(%)
Düzeyi
Gücü(%)
Düzeyi
Taşıt Araçları
32.4
R
50.3
R
47.5
R
Elektriksiz Makine
34.5
-
57.4
R
21.3
R
Elektrikli Makine
27.8
-
42.9
R
75.6
R
Demir Çelik Dışı Metal
-
-
20.6
-
34.5
R
Metal Eşya
38.1
R
20.6
R
49.3
R
Taş+Toprak
87.0
R
81.8
R
61.3
R
Demir Çelik Ana Sanayi
41.9
-
70.8
R
27.2
R
Lastik-Plastik
12.0
-
51.7
R
58.6
R
Porselen Cam
-
-
24.1
R
54.4
R
Kimyasal Ürün
62.9
R
39.9
R
55.1
R
Petrol Ürünleri
-
-
76.2
R
36.2
R
Orman Ürünleri-Mobilya
0.0
-
5.6
R
84.8
R
Kağıt-Basım
0.0
-
43.2
R
74.4
R
Giyim
46.7
R
36.3
R
82.6
R
Kürk, Deri, Ayakkabı
0.0
-
36.9
-
44.4
-
Gıda, İçki, Tütün
13.8
R
58.3
R
48.2
R
Dokuma
43.1
R
55.2
R
68.7
R

Kaynak: Osman DEMİR, a.g.e. s.52.
(-) Rekabet Gücü Yok, (R) Eş Düzeyde Rekabet Gücü Var.
Tablo 7’ye göre Türkiye’de sanayi üretiminde küçük ölçekten büyük ölçeğe doğru gittikçe, rekabet gücü artmaktadır. Küçük ölçekli işletmelerde rekabet üstünlüğü olan sanayi dalları; taş ve toprağa dayalı bazı ürünler ile kimyasal ürünlerdir. Orta ölçekli işletmelerin rekabet üstünlüğü olan sanayi dalları; elektriksiz makine, taş ve toprağa dayalı ürünler, petrol ürünleri, gıda, içki, tütün ve dokuma’dır. Büyük ölçekli işletmelerin rekabet üstünlüğü olan sanayi dalları ise; elektrikli makine, taş ve toprağa dayalı sanayi, lastik-plastik, orman ürünleri, kağıt, basım, giyim ve mobilyadır. Türkiye’nin AB ülkelerine oranla mukayeseli üstünlüğü daha çok tarımsal ürünlerde olmasına karşın, tarımsal ürünler GB kapsamı dışında tutulmuştur. Yukarıda belirtilen rekabet gücü yüksek sanayi dallarında, GB sonrası verimlilik ve üretim artarken, rekabet gücü olmayan sanayi dallarında faaliyet gösteren işletmeler pazar paylarını kaybetmişler, üretimleri düşmüş, çoğu da kapanmak zorunda kalmıştır.
GB’nin Türk ticaret ve rekabet politikalarının AB ile uyumunu öngörmesi ve AB rekabet politikalarının çok büyük bölümünün Türkiye’yi de kapsaması nedeniyle, Türk ekonomisinde kapsamlı kurumsal değişiklikler meydana getirecektir. Özellikle rekabet kuralları ile fikri mülkiyet haklarının korunması alanlarındaki Türk mevzuatının iyileştirilmesi sonucunda, Türkiye’de ekonomik faaliyetlerin gelişebilmesi için daha uygun mevzuat çerçevesi oluşacaktır.