Dış Ticarette Ödeme Şekilleri

1.5.3.2 Yükleme Vadesi (Latest Date of Ahpment)

Yükleme vadesi, malların sevk edilebileceği en son tarihtir. Yükleme vadesinin akreditif vadesini ve ibraz edilecek taşıma belgelerinin son yükleme tarihini geçmemesi gerekir.



Akreditifte yükleme vadesi belirtilmemişse akreditif vadesi aynı zamanda yükleme vadesi olarak kabul edilir.

Yükleme (Shipment) deyimi; deniz yolu ile taşımada “Yükleme (Loading On Board)”, kara ve hava yolu ile taşımada “Yollama (Dispatch)” ve kombine taşımalarda “İlk Taşıyıcıya Teslim (Taking In Charge)” anlamlarını ifade eder.


1.5.3.3 İbraz Süresi (Documant Presentation Priod)

İbraz süresi, malların sevk edildikten sonra vesaikin kaç gün içinde bankaya ibraz edileceğini gösteren süredir.

Akreditifte böyle bir süre belirtilmemiş ise akreditif vadesi içinde kalmak koşulu ile yükleme tarihinden itibaren 21 gün içerisinde vesaikin bankaya ibraz edilmesi gerekir. Bu süreden sonra ibraz edilen vesaik bankalar tarafından kabul edilmemektedir.


1.5.3.4 Ödeme Vadesi (Maturity Date)

Ödeme vadesi, vadeli akreditiflerde ödemenin yapılacağı tarihtir. Bu vade belli bir tarih olarak belirlenebileceği gibi yükleme tarihinden itibaren belirli bir süre olarak ta belirlenebilir.

1.5.4 Akreditif Türleri

1.5.4.1 Akreditifden Dönme Hakkına Göre

1.5.4.1.1 Dönülemez Akreditif (Irrevocable L/C)

Dönülemez akreditif, tüm tarafların onayı olmaksızın iptal edilemeyen ve değiştirilemeyen akreditiftir. Dönülemez akreditifde amir banka akreditifte belirtilen vesaikin şartlara uygun olarak ibrazı halinde derhal ödeme, vadeli ödeme, poliçe kabulü veya iştira etmeye ilişkin kesin taahhüdünü bildirmektedir.

1.5.4.1.2 Dönülebir Akreditif (Revocable L/C)

Dönülebilir Akreditif, lehdara önceden bildirilmeksizin ve herhangi bir anda amir banka tarafından amirin talimatı üzerine iptal edilebilen veya şartları değiştirilebilen akreditiftir. Dönme hakkı akreditif açan bankaya aittir ve banka bu hakkını amirin talimatı olmadan da kullanabilir.



Dönülebilir akreditifte kural olarak amir bankanın akreditiften döndükten sonra ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Fakat amir banka, iptal ve değişiklik bildirisini almadan önce akreditif şartlarına uygun vesaik karşılığında ödeme, vadeli ödeme, poliçe kabulü ve iştira işlemi yapan bankayı ramburse etmek (ödemede bulunmak) zorundadır.

1.5.4.2 Teyit Durumuna Göre

1.5.4.2.1 Teyitli Akreditif (Confirmed L/C)

Teyitli akreditif, amir bankanın akreditifi lehdara ihbar eden bankaya aynı zamanda bu akreditife teyit vermesi yolunda talimat verdiği akreditiftir. Bir akreditifin teyitli olması şartı, yabancı bir ülkedeki amir bankanın taahhüdüyle yetinmeyerek kendi ülkesindeki bir bankanın da taahhüdünü isteyen lehdarın talebinden kaynaklanır.

Bu akreditif türünde akreditife teyidini ekleyen ihbar bankası da bağımsız olarak ödeme taahhüdü altına girmektedir. Bu durumda teyit veren ihbar bankasının akreditif şartlarına uygun vesaikin kendisine ibraz edilmesi üzerine derhal ödeme, vadeli ödeme ve poliçe kabulü yükümlülüğü doğar.


1.5.4.2.2 Teyitsiz Akreditif (Uncomformed L/C)

Teyitsiz akreditif, muhabir bankanın hiçbir ödeme yükümlülüğü bulunmayıp sadece akreditifi lehdara ihbar ettiği akreditifdir. Lehdara ödeme amir bankanın talimatına göre yapılır.


1.5.4.3 Süreklilik Durumuna Göre

1.5.4.3.1 Adi Akreditif (Fixed L/C)

Adi akreditif, akreditif talimatında belirlenen limit bir defa kullanılınca hükmünü kaybeden akreditiftir.





1.5.4.3.2 Rotatif Akreditif (Revolving L/C)

Rotatif akreditif, kullanıldıkça otomatik olarak yenilenerek tekrar kullanılabilir hale dönen ve bunun için özel bir değişiklik yapılması gerekmeyen akreditifdir. Bu tür akreditifler, mal alım ve satımını devamlı olarak yapan ithalatçı ve ihracatçılar tarafından kullanılır. Her iki taraf içinde formalite kolaylığı sağlayan akreditiflerdir.

Rotatif akreditifler miktar ve süre ile sınırlı olarak açılırlar.

Miktar ile sınırlı rotatif akreditiflerde ya akreditif vadesi boyunca lehdarın emrine hazır tutulacak olan toplam tutar tespit edilerek çekilecek poliçeler de bu limit ile sınırlı olarak akreditif vadesi içerisinde belirlenir. Ya da akreditif vadesi boyunca lehdarın emrine hazır tutulacak toplam tutar saptanmayıp vade içerisinde çekilecek poliçe sayısı ve bir defada ekilebilecek poliçe tutarı belirlenir.

Süre ile sınırlı rotatif akreditifler birikimli (Cumulative) veya birikimsiz (Non-Cumulative) olarak açılabilir.

Birikimli akreditifte bir dönemde kısmen veya tamamen kullanılmamış olan akreditif tutarı sonraki dönemde kullanılabilir. Birikimsiz akreditifte ise bir dönemde kullanılmayan akreditif tutarı sonraki dönemde kullanılamaz ve iptal edilmiş sayılır. Akreditifin birikimli yada birikimsiz olduğu belirtilmemiş ise o akreditif birikimsiz kabul edilir.


1.5.4.4 Devredilebilme Durumuna Göre

1.5.4.4.1 Devredilebilir Akreditif (Transferable L/C)

Devredilebilir akreditif, lehdarı tarafından diğer bir lehdara devredilebilen akreditiftir. Bu tür akreditifler genellikle ilk lehdarın malın üreticisi değil, komisyoncu olduğu durumlarda kullanılmaktadır.

Akreditifin devredilebilir olması için amir banka tarafından bu konunun açıkça belirtilmiş olması ve küşat mektubunda “Devredilebilir (Transferable)” ibaresinin mutlaka bulunması gerekir.





Devredilebilir akreditifler sadece bir defa devredilebilirler. Dolayısıyla ikinci lehdarın isteği üzerine akreditif üçüncü bir lehdara devredilemez. Devir ilk akreditif talimatındaki esas ve şartlar ile yapılır. İlk akreditif şartlarından sadece akreditif tutarı azaltılabilir, malın fiyatı düşürülebilir, akreditif vadesi kısaltılabilir, malların yükleme vadesi ve vesaikin ibraz süresi kısaltılabilir. Ayrıca sigorta primi oranının artırılması mümkündür.

1.5.4.4.2 Nakledilebilir Akreditif

Lehdar tarafından başka bir ülkeye transfer edilebilen akreditiflere nakledilebilir akreditif denir.


1.5.4.4.3 Bölünebilir Akreditif

İthalatçının yabancı ülkeden satın almak istediği malları tek bir firma sağlayamıyorsa, ithalatçı bölünebilir akreditif açar. Böylece açılan akreditif kısımlara ayrılarak çeşitli lehdara devredilebilir.


1.5.4.5 Ödeme Biçimine Göre

1.5.4.5.1 İbrazında Ödemeli Akreditif (Sight L/C)

İbrazında ödemeli akreditif, lehdar tarafından akreditif şartlarına uygun vesaikin akreditif vadesi içinde ibrazı halinde ödemenin amir bankaca veya amir bankanın verdiği yetkiye dayanarak teyit veya ihbar bankasınca yapıldığı akreditifdir.

Dönülemez ve teyitli bir akreditifte, ödemeyi teyit bankasının yapması öngörüldüğü takdirde bu banka, akreditif şartlarına uygun vesaikin ibrazında kuvertürün gelmesini beklemeksizin lehdara ödemeyi yapmak zorundadır.

Dönülemez akreditifin teyitsiz olması durumunda amir banka, ihbar bankasına ödeme yetkisi verebilir. Fakat bu durumda ihbar bankası akreditif kuvertürünü sağladıktan sonra lehdara ödemeyi yapar. İhbar bankası ödemeyi, amir bankanın nezdindeki hesabını borçlandırarak yapabileceği gibi, rambursman diğer bir bankadan da sağlanabilir. İkinci durumda lehdara ödeme yapılabilmesi için kuvertürün ihbar bankasına gelmesi beklenecektir

Dönülemez ve teyitsiz bir akreditifin amir bankada sona ermesi durumunda lehdar akreditif bedelini vesaikin amir bankaca incelenerek ihbar bankasına ödeme yapmasından sonra tahsil edebilecektir.


1.5.4.5.2 Vadeli Akreditif (Deferred Payment L/C)

Vadeli akreditif, lehdara ödemenin vesakin ithalatçıya teslim edilmesinden belli bir süre sonra yapıldığı akreditiftir.

Vadeli akreditiflerin teyitli olanlarında teyit bankası, teyitsiz olanlarında amir banka ödeme yükümlülüğüne girmektedir.

Vadeli akreditiflerde vesaiki ibraz eden lehdara, amir banka veya teyit bankası tarafından ödemenin akreditifte belirtilen vadede yapılacağını belirten bir taahhütname verilir. Bu taahhütname kambiyo senedi niteliğinde olmadığından iskonto veya iştira edilemez.


1.5.4.5.3 Kabul Kredili Akreditif (Acceptance L/C)

Kabul kredili akreditif, lehdar tarafından vesaikin akreditif şartlarına uygun bir vadeli ile düzenlenmiş bir poliçe ile bankaya ibraz edildiği akreditiflerdir.

Poliçeler amir banka, teyit bankası, ihbar bankası veya akreditif amiri tarafından kabul edilmek üzere keşide edilirler. Poliçeler kabul edildikten sonra ihracatçıya geri verilir. İhracatçı bu poliçeyi vadesinde tahsil eder veya vadesinden önce herhangi bir bankaya iskonto ettirmek suretiyle mal bedelini poliçenin vadesinden önce tahsil eder.

1.5.4.6 Sürelerine Göre

1.5.4.6.1 Süreli Akreditif

Süreli akreditif, akreditif amirinin ihracatçıya ödeme yapılması için bir süre tayin etmesi şeklinde açılan akreditiftir.





1.5.4.6.2 Süresiz Akreditif

+ Süresiz akreditif, ihracatçıya ödeme yapılması için belirli bir sürenin mevcut olmadığı akreditiftir


1.5.4.7 Özellikli Akreditifler

1.5.4.7.1 Karşılıklı Akreditif (Back to Back L/C)

Karşılıklı akreditif, ihbar bankasının lehine akreditif açılan lehdarın talebi üzerine bu akreditifi teminat kabul ederek diğer bir lehdar lehine açtığı akreditiftir. Bu akreditiflerden birincisi ihracat akreditifi, ikincisi ithalat akreditifi olmaktadır. Bu tür akreditif genellikle ilk lehdarın doğrudan üretici olmayıp aracılık yaptığı durumlarda kullanılır.


1.5.4.7.2 Red Clause Akreditif (Red Clause L/C)

Red clause akreditif, malların gönderilmesinden ve vesaikin bankaya ibraz edilmesinden önce lehdara avans niteliğinde ödeme yapılmasına imkan veren akreditiftir.

Lehdara ödeme ihbar veya teyit bankasınca yapılmaktadır. Fakat risk amir bankaya aittir. Lehdar taahhütlerine uymayıp ihracatı gerçekleştirmez veya tahsil ettiği avans tutarını geri ödemez ise ödemede bulunan ihbar veya teyit bankası amir bankaya rücu eder. Amir bankada ödemeyi yaptıktan sonra akreditif amirine başvurur.

Lehdara verilen avans malların sevkinden sonra ihbar veya teyit bankası tarafından yapılacak ödemeden mahsup edilir.

Bu akreditiflerin amacı ihracatçıya ihraç edecekleri malları satın almaları, gerekiyorsa işlemeleri, ambalajlamaları ve sevk etmeleri için gerekli fonları sağlamaktır.

Bu akreditiflere kırmızı şartlı denmesinin nedeni uygulamanın başladığı tarihlerde avans ödeme şartının akreditif küşat mektubuna dikkat çekmesi için kırmızı renkli mürekkep ile yazılmasıdır.




1.5.4.7.3 Green Clause Akreditif (Green Clause L/C)

Green clause akreditif, malların depolandığını gösteren ve banka adına düzenlenmiş veya bankaya devredilmiş bir depo makbuzu karşılığında lehdara peşin ödeme olanağı sağlayan akreditiftir.


1.5.4.7.4 Stand-by Akreditif (Stand-by L/C)

Stand-by akreditif, amir bankanın akreditif amirinin kefili sıfatıyla amirin üstlendiği bir yütkümlülüğü yerine getireceğini alıcı veya işverene karşı garanti eden akreditiftir.

Stand-by akreditifler lehdarın adına düzenlenerek, lehdara doğrudan doğruya veya ülkesindeki bir banka aracılığı ile gönderilmektedir.

Ticari akreditifler alıcının veya işverenin emri ile satıcı veya müteahhit lehine açılır. Oysa stand-by akreditifler satıcı veya müteahhit emri ile alıcı veya işveren lehine açılır.

Ticari akreditiflerde lehdarın (satıcı) akreditiften yararlanması, akreditif şartlarına uygun vesaiki ibraz etmesine bağlı olduğu için bir ifa garantisi (performance) sözkonusudur. Stand-by akreditifte lehdarın (alıcı, işveren) akreditiften yararlanması akreditif amirinin (satıcı, müteahhit) sözleşmesinden doğan yükümlülüğünü yerine getirmemesine bağlı olduğu için bir ademi ifaya karşı garanti (non-performance) sözkonusudur.


1.5.5 Akreditiflerin İşleyiş Süreci

Bir akreditif işleminin işleyiş süreci şu şekildedir.

I- İthalatçı ve ihracatçı aralarında bir satış sözleşmesi imzalarlar.

II- İhracatçı ithalatçıya proforma fatura gönderir.

III- İthalatçı, akreditif açtırma teklif mektubu ile bankasına ihracatçı lehine akreditif açılması için müracaat eder.

IV- İthalatçı (amir) ile banka kredi sözleşmesi imzalar.

V- Amir banka, ilgili ülkedeki bir muhabiri nezdinde amirin talimatına göre akreditifi açar. Akreditif açılması işlemi mektup, şifreli teleks, şifreli fax veya swift ile gerçekleştirilir.

I- Akreditifi alan muhabir banka (ihbar, teyit veya iştira bankası) imza ve şifre kontrolünü yaptıktan sonra akreditif metninin bir suretini lehdara ihbar eder. Eğer akreditif teyitli ise kendi teyidini de ilave eder.

II- Lehdar akreditif şartlarını inceler ve yerine getiremeyeceği bir şart var ise ihbar bankası aracılığı ile amirden değişiklik yapmasını ister.

III- Lehdar akreditif şartlarına uygun malı tedarik eder, süresi içinde yüklemeyi yapar, teslim şekline göre malın nakliyat sigortasını yaptırır veya ithalatçıya yükleme bilgisini iletir. Akreditif şartlarında belirtilen diğer vesaiki tanzim ederek muhabir bankaya ibraz eder.

IV- Muhabir banka vesaik üzerinde gerekli incelemeyi yapar.

A- Vesaiki akreditif şartlarına uygun bulursa

a) Akreditifin ödeme biçimine göre ödemede bulunur, vadeli ödeme taahhüdüne girer veya poliçeyi kabul eder.
b) Muhabir banka ödemede bulunursa, ödediği tutarı, kendi komisyon ve masraflarını amir bankanın hesabına borç kaydeder. Eğer arada bir rambursman bankası var ise aynı tutarı bu bankadan talep eder.
c) Muhabir banka vesaiki römiz mektubu ekinde amir bankaya gönderir.

B- Vesaiki akreditif şartlarına uygun bulmazsa

a) Vesaike rezerv koyar. Lehdarı uyararak vesaikin şartlara uygun hale getirilmesini sağlar
b) Akreditif ödeme biçimine göre ödemede bulunur, vadeli ödeme taahhüdüne girer veya poliçe kabul eder.