Elektronik Ödeme Araçları

Burada önemli olan diğer bir hüküm ise, yükümlülerin karşılaştıkları şüpheli işlemleri herhangi bir parasal sınır gözetmeksizin Şüpheli İşlem Bildirim Formuyla bildirebileceklerini düzenleyen madde II/C, 2 hükmüdür. Dolayısıyla elektronik para işlemleri yapan bankalar, yapılan işlemden herhangi bir şekilde kuşkulandıklarında herhangi bir parasal sınırla bağlı olmaksızın bildirimde bulunabileceklerdir. III. Kara Para Aklamaya Konu Menfaat ve Değerlerin Belirlenmesi 4208 Sayılı Kanunun 15. Maddesinin, çıkarılacak Yönetmeliklerle düzenleneceğini belirttiği bir diğer konu da kara paklamaya konu menfaat ve değerlerin neler olacağıdır. Bu doğrultuda olmak üzere, Yönetmeliğin 15. Maddesi ile Kanunun 2. Maddesinin ( a ) bendinde sayılan fiillerin işlenmesi suretiyle elde edilen para veya para yerine geçen her türlü kıymetli evrakla, mal, hak veya gelirler ile bir para biriminden diğer bir para birimine çevrilmesi de dahil, sözü edilen para, evrak, mal, hak veya gelirlerin birbirine dönüştürülmesinden elde edilen her türlü maddi menfaat ve değerler ve benzerleri aklamaya konu olacağı hükme bağlanmıştır. Elektronik paranın kara para aklamanın bir yolu olarak kullanılması şüphesi gündeme gelirse, bu defa Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliğindeki ( Sıra no: 2 ), şüpheli işlem tiplerini sayan madde II/b hükmü uygulama alanı bulabilecektir. Bu hükme göre; , " Yukarıda sayılan şüpheli işlem tipleri rehber mahiyetindedir. Şüpheli işlem başka bir tarz ve mahiyette cereyan edebilir. Yukarıda sayılan tiplere uygun olmamakla birlikte işlemin tarz ve mahiyeti A bendinde yapılan tanıma uygun şüphe uyandırıyorsa, bu işlem de mutlaka şüpheli işlem olarak değerlendirilir ". Görüldüğü gibi bu hüküm, elektronik para ile yapılan işlemlerden herhangi bir şekilde kuşkulanıldığında elektronik para bakımından da uygulanmaya elverişlidir.

IV. Kara Paranın Aklanması ile Mücadelede Wolfsberg Prensipleri Belli başlı uluslararası özel bankalar, az sonra konumuz açısından önem taşıyanlarına yer vereceğimiz ilkeleri uluslararası özel bankacılıkta sağlıklı iş yönetimi için önemli küresel bir rehber olarak kabul etmişlerdir: Madde 1, Müşterinin Kabulü: Genel Kurallar 1.1 Genel: Banka, dünya çapında işlemlerinin suç amacıyla kullanılmasını engelleme politikasını benimseyecektir. Banka, yalnızca servet ve fonlarının kaynağı makul olarak belirlenebilen müşterileri kabul etmek için çaba gösterecektir. Bu konuda birincil sorumluluk, kabul edilmesi için müşteriyi destekleyen özel bankacıya aittir. Yalnızca iç inceleme usulleri gereğinin yerine getirilmiş olması, özel bankacının bu sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. 1.2 Kimliğin Belirlenmesi: Banka müşterilerinin ve intifa hakkı sahiplerinin kimliğini belirlemek için makul önlemleri alacak ve müşteriyi ancak bu süreç tamamlandıktan sonra kabul edecektir. 1.2.5 Bankaya Gelen Müşteriler ve Elektronik Bankacılık İlişkileri İle İlgili Uygulamalar: Hesap açılmadan önce bankaya gelen müşterilerin veya elektronik kanallar aracılığıyla başlatılan ilişkilerin, gereken özenin daha fazla gösterilmesini gerektirip gerektirmediği banka tarafından belirlenecektir. 2.2. Yüksek Riskli Ülkeler: Banka, güvenilir kaynaklarca kara para aklamayı önleyen yeterli standartları olmadığı veya suç ve yolsuzluk açısından yüksek risk oluşturduğu belirlenen ülkelerde ikamet eden müşteri ve intifa hakkı sahiplerini ve kaynağı bu ülkeler olan fonları daha fazla incelemeye tabi tutacaktır.

2.3. Offshore ( kıyı ) Yetki Alanları: Offshore yetki alanlarında kurulmuş varlıklarla ilgili riskler bu rehberde yer alan gerekli özen usulleri kapsamındadır. 2.4. Yüksek Riskli Faaliyetler: Servetlerinin kaynağını, para aklamaya yatkın olduğu bilinen faaliyetlerin oluşturduğu müşteriler ve intifa hakkı sahipleri daha fazla incelemeye tabi olacaklardır. 4 Olağandışı veya Şüpheli Faaliyetlerin Belirlenmesine İlişkin Uygulamalar 4.1. Olağandışı veya Şüpheli Faaliyet Tanımı: Bankanın olağandışı veya şüpheli faaliyetlerin belirlenmesine ilişkin yazılı bir politikası olacaktır. Bu politikada neyin şüpheli veya olağandışı kabul edildiği tanımlanacak ve örnekleri verilecektir. Olağandışı veya şüpheli faaliyetler aşağıda belirtilenleri içerebilir: Gerekli özen dosyasına uygun olmayan hesap işlemleri veya diğer faaliyetler Belirli bir tutarın üzerindeki nakit işlemleri Hesaba para yatırma, hesaptan para çekme ve hesaptan havale yapma işlemleri 4.2. Olağandışı veya Şüpheli Faaliyetlerin Belirlenmesi: Olağandışı veya şüpheli faaliyetler aşağıdaki yöntemler aracılığıyla belirlenebilir: İşlemlerin izlenmesi Müşteri ile ilişkiler ( toplantılar, görüşmeler, ülke içi ziyaretler vs. ) Üçüncü taraflardan edinilen bilgiler ( örneğin; gazeteler, reuters, internet ) Müşterinin içinde bulunduğu ortam ( örneğin; kendi ülkesindeki siyasi durumu ) hakkında özel bankacının edindiği bilgiler/iç bilgiler ). 4.3. Olağandışı veya Şüpheli Faaliyetlerin İzlenmesi: Özel bankacı, yönetim ve/veya kontrol işlevini yerine getiren bölüm, olağandışı veya şüpheli faaliyetlerin geçmişini inceleyecektir. Güven uyandıran makul bir açıklama olmadığında, kontrol işlevini yerine getiren bölümün: daha fazla incelemeye tabi tutarak iş ilişkisini sürdürmesine iş ilişkisini sona erdirmesine iş ilişkisini ilgili makamlara rapor etmesine karar verilecektir.

İlgili makamlara rapor etme işlemi, kontrol işlevini yerine getiren bölüm tarafından gerçekleştirilecek olup, üst düzey yönetimin bu durumdan haberdar edilmesi gerekebilir ( örneğin; kıdemli uygunluk görevlisi, en üst düzeyde yetkili görevli, kıdemli denetçi, danışman ). Yerel yasa ve yönetmeliklere uygun olarak varlıklar bloke edilebilir ve işlemler kontrol bölümünün onayına tabi tutulabilir. 5. İzleme: Yeterli bir izleme programı yapılmış olmalıdır. Hesap hareketlerinin izlenmesi konusunda birincil sorumluluk özel bankacıya aittir. Özel bankacı önemli işlemler ve hesapta artan hareketler konusunda bilgili olmalı ve özellikle olağandışı veya şüpheli faaliyetleri tanıyabilmelidir. Banka, yerine getirilecek bu sorumlulukların otomatik sistem veya diğer araç kullanımıyla ne ölçüde desteklenmesi gerektiğine karar verecektir. 7. Rapor Etme: Para aklama konularında yönetime düzenli rapor vermek için bir sistem kurulmuş olmalıdır ( örneğin; ilgili makamlara verilecek raporların sayısı, izleme araçları, uygulanabilir yasa ve yönetmeliklerde yapılan değişiklikler, personele verilen eğitimin kapsamı ve sayısı ). 11. Para Aklanmasını Önleme Organizasyonu: Banka, para aklamanın önlenmesinden sorumlu olacak yeterli sayıda personeli bulunan, bağımsız bir bölüm kuracaktır ( örneğin; Uygunluk, Bağımsız Kontrol Birimi, Hukuk Bölümü ).

SONUÇ Elektronik para da dahil olmak üzere, günümüzde internette kullanıan elektronik ödeme şekillerinin hepsi, internet üzerinden yapılacak ödemelerin güvenli ( üçüncü kişilerin müdahalesine karşı korumalı ), kişilerin özel alanlarını ihlal etmeyecek şekilde ( anonim ) ve hesaplı olmasını sağlamayı hedeflemektedir. Bu alanda bankalar dışında özellikle, e-para ihraç eden kurumlar arasında kıyasıya bir rekabet yaşanmaktadır. Her e-para kurumu, bu pazarda bir an önce yer alabilmek ve payın çoğunu kapabilmek için, değişik ülkelerde kendi sistemini kurmaya çalışmakta ve bu amaçla ilgili ülkenin yetkili kurumlarıyla görüşmeler yapmaktadırlar. Ancak tüm bu rekabetin temelinde IBM, Microsoft, Netscape gibi büyük bilgisayar şirketlerinin rekabeti yatmaktadır. Elektronik ödeme şekillerinden elektronik para, henüz çok yeni uygulama alanı bulan bir kurum olduğu için, makalemizde değinmeye çalıştığımız Merkez Bankasının para politikası ve özellikle kara para aklama açısından doğurabileceği sorunlara cevap vermek için, ülkemizde Merkez Bankası kanununda yapılan değişiklikle temeli atılan bu kurumlarının, somut olarak uygulanmasını beklemek gerekecektir.

[Meric]

teşekkürler