Rönesansın Tanımı

Kalın duvarlı şatoların yerini saraylar almaktadır. Yapıların cephelerinde, süslü ve büyük pencereler yer almaya başlar, kentte yaşayan soylu burjuvaların evlerinde teraslar ve balkonlar görülür. Evler ahşapken taşa ve tuğlaya dönüşür. Konuk odaları ve toplantı odaları ilave olur ve heykeller ile süslenir. Ağır, ağır yeni bir yaşama biçimi kendini belli etmektedir. Bu, daha iyi yaşam düşü henüz halka ulaşmamıştır. Halk, dar sokaklarda ve kapalı yerlerde topluca yaşama alışkanlığını sürdürmektedir.
Bu dönemde şehircilik ilk adımlarını atmaktadır. Tasarlanan büyük değişiklikler için eski Roma’nın mimarlık ilkeleri ve sırları incelenerek önerilerde bulunulur.
Rönesans’ı bir bütün olarak kabul edebilirsek şu temel anlayışlara dayandığı, ve onlarla anlam kazandığı görülür:
• Yeryüzü ilgi çekici ve araştırılmaya değer bir yerdir.
• İnsan güçlüdür ve bu gücü ile büyük başarılar elde edebilir.
• İnsanın sürekli faal olması onurlu bir şeydir.
• Gerçek güzeldir.

RÖNESANS ve YENİÇAĞ FELSEFESİ

Yeniçağ felsefesi, İlk ve Ortaçağ’da varılan sonuçların yeni bir biçimde ortaya çıkmasıdır. Rönesans bu ikisi arasındaki geçiş dönemidir ve yeni bir dünya görüşü sunar.
Rönesans dönemi genel özellikleri:
1. Ortaçağ felsefesi, sınırlarını Hıristiyanlığın çizdiği dinsel bir görünümdeydi. Rönesans da ise düşüncenin her türlü otoriteden kurtarılması, akla ve deneye önem verilmesi ön plana çıkmıştır.
2. Ortaçağ, içe kapalı bir sistemdi ve dili Latinceydi. Ama Yeniçağ’a basamak olan Rönesans, çok tarzların ve yolların olduğu bir dönemdir. Bu dönemde milli diller doğmuştur.
3. Ortaçağ’da felsefeciler, din adamlarıydı. Rönesans’ta ise yazarlar, araştırmacılar v.s. de felsefe yapmışlardır. Ortaçağ filozofu doğrunun bulunmuş olduğuna inanıyordu, Rönesans filozofu ise kendini yeni ilkeler getiren bir dönemin temsilcisi sayar.
4. Ortaçağ’ın yolu ve düşüncesi birdir. Rönesans’ta ise bu birlik bozulmuştur. Artık doğruya ulaşmak için pek çok yol vardır.

Rönesans’ın yolunu çizen ana akımlar, iradecilik ve isimciliktir. Ortaçağdan sonra artık tümel gerçekler yoktur. Bilginin kaynağının deney olduğu ve doğa üzerinde insanın egemen olması gerektiği savunulmuştur. Bu gibi fikirler Modernizmin doğuşuna temel teşkil eder.
Rönesans kendinden doğmuş bir hareket değildir. Tekelci kilise otoritesinin kırılması, doğudan yapılan çeviriler bu hareketin doğmasına etki etmişlerdir.
Rönesans’ın yeni din anlayışı ise reformisttir. “Hıristiyanlığın öğretileri bozulmuştur ve asıl doğrulara dönülmelidir” fikri Protestanlığı doğurmuştur. Bunun yanında kökleri Stao’ya kadar uzanan doğal din anlayışı yani akıl dini ortaya çıkmıştır.
Rönesans felsefesinin temel dayanağı ve çıkış noktası İlk çağ Antik felsefesidir.
Rönesans, orta çağ boyunca olduğu gibi bırakılıp, dondurulmuş olan bu felsefeyi yeniden ele alıp işlemeye başlamıştır. Oluşan özgürlük havası içinde bu felsefenin öz kaynaklarına inmiş, orta çağ boyunca oluşmuş olan engelleri kaldırarak ona gelişme yolları açmıştır. Bu felsefeleri iyice işleyip, kendini geliştirdikten sonra da, öğrencisi olduğu bu felsefeye kendine özgü eleştiriler ve ekler ile gelişmeler ve yenilikler kazandırmıştır.


Belki Antik çağ etkisi ve belki de din baskısı nedeni ile Rönesans felsefesi öncelikle insan sorunu üzerine yönelmiş, insanı incelemiştir. Hümanizma akımı olarak isimlendirilmiş bu akımda öncelikle Antik çağ eserlerinin taranması ve tercümeleri yapılmıştır. Bu filolojik çalışmaların sonunda doğal olarak insanın ne olduğu sorusu (İnsan nedir? Ne olacaktır?) sorgulanmaya başlanmıştır.
Hümanizma akımının baş mimari Francesco PETRARCA’dır. Petrarca Hıristiyan skolastik görüşlerinden sıyrılıp, bu dünyanın zenginlik ve coşkuları ile ilgilenir, daha iyi yaşamak için yaşama sanatının kurallarını araştırır. Bireyin devamlı ödevinin kendisini geliştirmek olduğuna ve bunun için de devamlı çalışması gerektiğine inanır De Vita Solitaria adlı yapıtında kendini geliştirmek ve erdemlere ulaşabilmek için insanın hatta tek başına yaşayıp, yalnızca kendisini geliştirmek için çalışması gerektiğini savunur.

Petrarca bir anlamda Antik Roma stoa filozoflarının ruhun özgürlük ve mutluluk ideallerini çağının insanına taşımıştır.
Giovanni BOCCACCİO da, kilise ve töre baskılarının ötesinde, insanın bu dünyada yaşamakta olduğunu, bu dünya ile bağlantılı olduğunu ortaya koyar.
Rönesans’ın ileriki yıllarındaki düşünürlerden Niccolo MACCHIAVELLI insanın ne olduğu, ne ve nasıl yapması gerektiği üzerinde çalışmıştır. Ona göre insan bir doğa gücüdür, canlı bir enerji kütlesidir. Böyle bir yaratık, Hıristiyanlığın alçakgönüllülük ve gönül tokluğunun en yüksek erdem olarak gösteren öğütlerinin içine sığamaz. Hatta eski çok tanrılı pagan dinlerini Hıristiyanlıktan daha üstün görür. Çünkü bu dinler, ona göre insana bu dünyada iyi yaşamayı öğütleyerek onu hayata bağlamışlardır.
Çağın sonlarına doğru yaşamış olan Michelde MONTAIGNE de indivudualist
Ve Hümanisttir. İnsan yaşamı ve insan doğasının yapısı onun da çalıştığı başlıca konudur. “Her şeyden önce ben kendimi araştırıyorum. Benim fiziğim de metafiziğim de bu.” der. ”İçimizde bir doğa kımıldıyor, ona kulak verir, yasalarını kavrarsak, erdeme, dolayası ile de mutluluğa giden yolu bulmuş oluruz.” diye devam eder. Dogmatizmin tam düşmanıdır. Doğruyu nerede bulmak gerektiğini sorunu onu sonraları Antik çağ şüpheciliğine götürmüştür. Yalnız o bu akıma klasik öğretisine ek olarak bir yenilik kazandırmıştır. Antik şüphecilik “hiçbir şey bilmiyorum, öyle ise bilginin hiçbir önemi yok” yargısına varır. Montaigne ise böyle pesimist değil, o son sözün “hiçbir şey bilmiyorum değil, ne biliyorum sorusu“ olmalıdır iddiasındadır.
Rönesans felsefesi içinde PLATONİZM ve ARİSTOTELİZM adları altında oluşmuş olan iki akım üzerinde de durmak gereklidir.
Ortaçağ, skolastik felsefesini direkt olarak Antikçağ otoritesi Aristoteles’e dayandırır. Bu felsefenin karşısında olan Rönesans’ın da Aristo’ya karşı tepki göstermesi doğaldır.
Rönesans, Aristo karşısında Platon’a derin bir sevgi ve saygı ile bağlıdır. Platonun yaptıklarını inceler, adına sevgi dernekleri ve hatta bir Akademi (Floransa’ da ki Platon Akademisi) bile kurulur.
Platon’ a karşı duyulan sevginin İstanbul’un işgalini takiben Bizans’tan göçen
bilginler tarafından başlatıldığı yaygın olarak iddia edilir.
Platonizm’in yanında Aristoteles felsefesinin özüne inip, onu ortaçağ doğmalarından arındırıp yeniden incelemeyi amaçlayan bir Aristo çığırı da Rönesans felsefe akımları içinde var olmuştur.

Petrarca bir anlamda Antik Roma stoa filozoflarının ruhun özgürlük ve mutluluk ideallerini çağının insanına taşımıştır.
Giovanni BOCCACCİO da, kilise ve töre baskılarının ötesinde, insanın bu dünyada yaşamakta olduğunu, bu dünya ile bağlantılı olduğunu ortaya koyar.
Rönesans’ın ileriki yıllarındaki düşünürlerden Niccolo MACCHIAVELLI insanın ne olduğu, ne ve nasıl yapması gerektiği üzerinde çalışmıştır. Ona göre insan bir doğa gücüdür, canlı bir enerji kütlesidir. Böyle bir yaratık, Hıristiyanlığın alçakgönüllülük ve gönül tokluğunun en yüksek erdem olarak gösteren öğütlerinin içine sığamaz. Hatta eski çok tanrılı pagan dinlerini Hıristiyanlıktan daha üstün görür. Çünkü bu dinler, ona göre insana bu dünyada iyi yaşamayı öğütleyerek onu hayata bağlamışlardır.
Çağın sonlarına doğru yaşamış olan Michelde MONTAIGNE de indivudualist
Ve Hümanisttir. İnsan yaşamı ve insan doğasının yapısı onun da çalıştığı başlıca konudur. “Her şeyden önce ben kendimi araştırıyorum. Benim fiziğim de metafiziğim de bu.” der. ”İçimizde bir doğa kımıldıyor, ona kulak verir, yasalarını kavrarsak, erdeme, dolayası ile de mutluluğa giden yolu bulmuş oluruz.” diye devam eder. Dogmatizmin tam düşmanıdır. Doğruyu nerede bulmak gerektiğini sorunu onu sonraları Antik çağ şüpheciliğine götürmüştür. Yalnız o bu akıma klasik öğretisine ek olarak bir yenilik kazandırmıştır. Antik şüphecilik “hiçbir şey bilmiyorum, öyle ise bilginin hiçbir önemi yok” yargısına varır. Montaigne ise böyle pesimist değil, o son sözün “hiçbir şey bilmiyorum değil, ne biliyorum sorusu“ olmalıdır iddiasındadır.
Rönesans felsefesi içinde PLATONİZM ve ARİSTOTELİZM adları altında oluşmuş olan iki akım üzerinde de durmak gereklidir.
Ortaçağ, skolastik felsefesini direkt olarak Antikçağ otoritesi Aristoteles’e dayandırır. Bu felsefenin karşısında olan Rönesans’ın da Aristo’ya karşı tepki göstermesi doğaldır.
Rönesans, Aristo karşısında Platon’a derin bir sevgi ve saygı ile bağlıdır. Platonun yaptıklarını inceler, adına sevgi dernekleri ve hatta bir Akademi (Floransa’ da ki Platon Akademisi) bile kurulur.
Platon’ a karşı duyulan sevginin İstanbul’un işgalini takiben Bizans’tan göçen
bilginler tarafından başlatıldığı yaygın olarak iddia edilir.
Platonizm’in yanında Aristoteles felsefesinin özüne inip, onu ortaçağ doğmalarından arındırıp yeniden incelemeyi amaçlayan bir Aristo çığırı da Rönesans felsefe akımları içinde var olmuştur.

17.y.y. felsefesinde Descartes, yeni düşüncenin oluşmasında temel teşkil eder:

· Kartezyen felsefenin kurucusudur.

· Matematiği bütün bilimlerin ortaya çıkmasında bir yöntem olarak ortaya koymuştur.

· Yeni matematik ve doğa bilimlerinin kurucuları arasındadır.

· Matematiğin formüllerini geometriye uygulayarak analitik geometriyi de bulmuştur.

Spinoza ise Descartes’in “düşünüyorum öyleyse varım” önermesi gibi tek bir bilgiyi Tanrı öğretisinde çıkış noktası olarak alır ve geri kalan bütün bilgileri tümden gelimli bir yol olan geometrik yöntemle bu temelden türetir.
Lomettrie, Fransız aydınlanması içindeki materyalist akımın önderidir. O’na göre; insanla hayvan arasında yalnızca bir aşamalık ayrım vardır, özce bir ayrılık yoktur.
Leibnich, Yeniçağ alman felsefesinin ilk büyük düşünürüdür. Matematiğin yöntemini felsefeye aktarmak ister. Evrenin sonsuz sayıda monadlardan (cevher) oluştuğunu bunların birbirlerini etkileyemediğini söyler. Monadların en üst sırasında Tanrı vardır, tektir. Tanrı monadların sistemini bir amaca göre düzenlemiştir. Olayların meydana gelişlerinde bu amaçlar rol oynar. Monadlar maddi değildir.

18 y.y. Aydınlanma felsefesi:


Aydınlanma Felsefesi’nin temel özellikleri, akla duyulan güven ve laik dünya görüşüdür.


- John Locke, İngiliz aydınlanma hareketiyle birlikte, Avrupa’daki aydınlatmayı başlatan düşünürdür. Araştırmalarının ağırlık merkezi insandır. Doğuştan düşüncenin olmadığını söyler.

- David Hume ise İngiliz emperyalizmini son haline getiren düşünürdür. Bilginin eleştirilmesi bu felsefede doruğa ulaşır. Bilinci, ideler ve izlenimler olarak ikiye ayırır.

- Candillac, Fransız aydınlanma felsefesinin başlıca düşüncelerini İngiliz aydınlanma felsefesinden devşirmiştir. Fransız aydınlanma felsefesinin kuramsal temellerini kurmuştur. Dış deneyi bilginin tek, mutlak kaynağı yapmıştır.

- İmmanuel Kant öğretisindeki baş özellik, eleştiri felsefesi olmasıdır. Kant, aydınlanmanın bütün yaşama kılavuz yapmak istediği her bilgi alanında başarısına güvendiği aklın başarabildikleri ve başaramadıklarını birbirinden ayırt etmeyi bu bakımdan bir eleme yapmayı amaçlar.

- Alman idealizmi felsefesinin son büyük düşünürü Hegel’in felsefesi, Kant’tan sonraki usçuluğun en yüksek doruğudur. Kant, güvenilir bilginin en çok duyarlık ve düşünmenin işbirliği ile sağlanacağını ileri sürmüştü. Hegel ise; “gerçeğin özüne, deneye başvurmadan yalnız düşüncenin sınırları içinde kalınarak varılabilir” der.

Fransız aydınlanmasının asıl önderi Voltaire’dir. İngiliz deneyciliği ile yaradancılığını (deizm), Newton’un yeni doğa anlayışını Avrupa’ya özellikle o taşımıştır.

RÖNESANS’DA DİN ANLAYIŞI

Rönesans döneminde dini inanç ve düşünceler de değişime uğramış, bağnaz kilise otoritesine karşı çeşitli akımlar ortaya çıkmıştır. Bu akımların en önemlisi Reformation hareketidir. Bu hareketi 1517 yılında Wüttenberg kilisesinin kapısına astığı bildiri ile başlatan Alman rahibi Martin LUTHER, böylece Hıristiyanlıkta Katolik ve Ortodoks mezheplerinin yanı sıra Protestanlık mezhebini de kurmuş oluyordu.
Reformation kilisenin bağnaz ve katı tutumuna karşı bir baş kaldırış hareketidir. Para karşılığı günah çıkarma belgeleri dağıtımı, politika ile içli dışlı olma, entrikalara bulaşma ve engizisyon müessesinin gaddarlığı sonucu halk kütlelerinde oluşan hoşnutsuzluk Reformation'u hazırlayan önde gelen nedenlerdir.
Reformatıon'un özünde, hiç olmazsa başlangıç safhalarında, mistisizm anlayışı yatar. Kiliseye karşı güvenini yitirmiş olan halk tabakaları zaten daha orta çağ devrinde tanrı ile bağlantısını ve aradığı teselliyi kendi içinde ve kimsenin aracılığı olmadan kendi kendine bulma çabasındaydı.
Reformatıon hareketi çabucak yayılmış ve büyük halk kitlelerini etkisi altına almıştır. Etki o kadar geniş ve köklü olmuştur ki, Katolik kilisesi bile bu akım karşısında kendine çeki düzen vermek ve kendini düzeltmek ihtiyacı duymuştur. Katolik kilisesinin uyguladığı kendi içindeki bu reform hareketine karşı-reformasyon adı verilir.
Rönesans din kültüründe karşılaşılan bir diğer akımda DOĞAL DİN akımıdır. Bu akım tam olarak Rönesans’ ın özüne uygun bir akımdır. Her türlü dış formdan, töre ve doğmalardan uzak olan bu dinsel yaklaşımda tüm din doğrularının kökeni vahiyde değil, insan aklında aranır.
Din tanrının açılması (Vahiy) değil, insan aklının ürünüdür.
Bu akımın tipik düşünür ve savunucuları Fransız Jean BODIN ile İngiliz Herbert of CHERBURY’dir.

RÖNESANS’da Doğa Felsefesİ

Rönesans insanı doğa bilgisi ve doğa felsefesi üzerine de Ortaçağ anlayışından bambaşka ve yepyeni bir görüş ve çalışmalar dizisi ortaya koymuş ve bu çalışmalar sonunda da bugünkü modern doğa bilimimizi yaratmıştır. Rönesans doğa biliminin getirdiği yenilikleri iyi kavrayabilmek için bu yeniliklerin tam karşıtı olan orta çağ doğa anlayışını anımsamada fayda var.
ARİSTOTELES – PTOLEMAİOS sisteminde; yeryüzü ortada ve sabit olarak durduğu ve diğer bütün gökyüzü cisimlerinin onun etrafında döndüğü kabul edilmekle Hıristiyanlık inançlarına tam bir uyum sağlanmakta idi. Bundan dolayı da Katolik kilisesince coşku ile kabul edilmiş, savunulmuş ve hatta kilisenin resmi doğa felsefesi olarak halk kitlelerine dikte ettirilmiştir.
Bu sisteme karşı ilk düşüncelerin görüldüğü filozof Alman Nicolaus CUSANUS’ dır. Doğa üzerine çok çarpıcı görüşleri var. Doğayı bir evrim süreci olarak kabul ediyor. (oysa skolâstiğe göre doğa olmuş bitmiş, değerce yüksek bir olgudur.) Karşıtların sürekli olan geçitlerle ortadan kalkacağını düşünüyor, yani bilgilerin göreceli olduğu gerçeğini buluyor. İnsan nerede bulunursa bulunsun, ister yeryüzünde, ister güneşte, ister yıldızlarda bulunsun kendini hep merkezde sanacaktır. Evrendeki her nokta hem bir merkez hem de çevrede bir

nokta kabul edilebilir. Bu da yeryüzünün evrenin merkezi olmadığını gösterir. Bunlar hep Cusanus‘un düşünceleri. Cusanus daha da ileri giderek, yer ile gök cisimlerinin aynı maddelerden oluştuğunu ve aynı yasalara bağlı olduğunu söylüyor. Bunları ortaya koymakla da bugünkü doğa anlayışımıza giden ve artık pek uzun olmayan yolun ilk adımlarını atıyor.
PARACELSUS da bir alman hekimi Tıpta kazandığı bilgileri doğa fenomenini çözmek için kullanıyor. Simya ile uğraşıyor ve olayları fantezileri ile çözmeye çalışıyor. Önemli yönü bu yolda ki çalışmaları sonucu bazı kimya esas ve kurallarını geliştirmiş olmasıdır.
İtalyan TELSIUS da fantezileri ile çözümlere gitmek isteyen bir bilgin. Olumlu yanı deneye tam ve mutlak öncelik vermesidir. Empirizmin baş temsilcisi olarak tanınır.
Bugünkü doğa anlayışımızın temelini kuran KOPERNIKUS da bir alman bilgini. Gökbilimleri üzerine yazdığı “Gökcisimlerinin dönmesi üzerine” adlı yapıtı uzun yıllar bekletilip, ancak ömrünün son yıllarında yayınlanıyor. O da “bu yapıt ve bilgilerin fazla ciddiye alınmaması gerektiği bu çalışmanın bir fantezi ürünü olduğu“ önsözü ilave edilerek . Böylece kilisenin hışmından kurtuluyor fakat bu önemli yapıt daha uzun yıllar saklı kalmış oluyordu.
Kopernikus’un yeni öğretisi çok tehlikeli bir öğreti idi. Çünkü yüzlerce yıllık ve bütün Hıristiyan aleminin inandığı, taptığı saçma ve boş bir hayal olduğunu ispatlıyordu. Koskoca Katolik kilisesinin haşmet ve otoritesi bir anda yok oluyordu.
Kopernıkus sisteminde geliştirilmesi gerekli bazı noktalar ve güçlükler daha sonraları bilginlerce işlenecek ve çözülecektir. Bu bilginlerden biri de Danimarka'lı Taycho BRAHE’dir. BRAHE’nin asıl amacı yeni öğreti ile kilise görüşlerini bir yolunu bulup uzlaştırmak. Tabii ki bunda pek başarılı olamıyor. Kurduğu rasathanelerde gökyüzünü gözlemliyor ve bu gözlemleri kayıt altına alıyor. Bu notların ileride Kopernikus sistemini bilimsel temellendirmek yolunda Keppler'e büyük yararı olacaktır.
TAYCHO BRACHE, nin uzlaştırmacı tutumuna karşın Kopernıkus öğretisini bütün kalbi ile ve coşku ile savunan ve yayılmasına çalışan ve bunun karşılığında hayatını veren bir bilgin var ki o devrin belki en öndeki isimlerinden biri. O da hepimizin yakından tanıdığı Guardino BRUNO. 1600 yılında kilise engizisyon meclisi tarafından yakılarak ölüme mahkum edilmiş ve cezası infaz edilmiştir.
Kopernikus sistemini matematiksel olarak formüllendiren Alman bilgini KEPPLER bu başarısını büyük oranla Taycho Brahe’den kendisine miras kalan gözlem notlarına borçludur. Bu notların da yardımı ile Keppler kendi adını taşıyan 3 adet denklemi ortaya koymuştur. Böylece de matematiksel doğa biliminin temeli atılmıştır.
Matematiksel doğa bilimini Keppler’ den sonra daha da geliştiren Galileo GALILEI ‘dir. Kopernikus sistemine tamamen inanmasına karşın, profesörlük yaptığı Pisa ve Padua üniversitelerinde uzun yıllar Aristo-Ptolemaios sistemini okutmuştur. Engizisyon dan kurtulmak için kardinaline yeni sistemi yaymayacağını eğer yayanı görürse onu derhal ihbar edeceğine söz veriyor. Ama diğer taraftan da kendi yaptığı teleskopu ile Jüpiter’in uydularını keşfediyor, güneşin lekelerini buluyor. Venüs’ün yörüngesinde ki evreleri ortaya koyuyor. Fizik üzerine çalışmaları ile hareket öğretisini, düşme teorisini kurarak bugünkü modern fiziğin temellerini oluşturuyor.
Galile’ nin yasası matematik oranlardır. Her şeyi ölçmek veya ölçülmeyeni ölçülür hale getirmek onun ana ilkesidir. Doğa artık bir takım mistik etkilerle değil, fizik hareketleri ile açıklanmaktadır. Yani ruhun yerini kuvvet almaktadır.
Rönesans devrinin son filozofu Francis BACON’ dur. Bacon kendisinden önce gelen bütün bilgileri derleyip, toplamış, bu bilgileri yaşamın kullanımına sunmuştur. Dünya nimetlerinden faydalanmak için doğaya egemen olmak gerektiğine, fakat daha öncede ona itaat edip, onun yasalarını öğrenmek gerektiğine inanır. Bu öğretisini kısaca “Bilmek egemen olmaktır” sözü ile özetlemiştir.

RÖNESANS’DA SANAT

Yeni dünya görüşünün bir özelliği, insanın kendi dünyevi güçlerini anlamasıdır. Bilindiği gibi ortaçağda halk, sanatçılar, bilim ve din adamları kilisenin inancına paralel bir tanrı görüşüne sahipti. Ancak daha gotik dönemde bile ortaçağda kilise ile aynı görüşü paylaşmayan insanların ortaya çıktığını biliyoruz. İşte bu farklılaşma dinin insanın akıl terazisinde ölçülüp değerlendirildiğini göstermektedir.
Bu hareket gittikçe büyümüş ve insanın kendi eleştirisine de önem vermesi ile sonuçlanmıştı. Bu eleştiri ortaçağ anlayışını da yargılayacak ve dinin Rönesans çağında zayıflamasına neden olacaktı. Başta Hıristiyanlığı eleştiren bazı felsefe okullarının ve bazı filozof kralların ortaya çıkması ile ve diğer etkiler ile din kurumu dünyevi ilişkilerinden gittikçe uzaklaşmıştır.
Bu yeni görüşleri yansıtan biçimlemeler, insanın kendi yorum ve düşüncelerine dogmalardan daha fazla önem verdiğini göstermektedir. Bu yeni görüş ortaçağın gotik katedrali karşısında, Rönesans’ın merkezi planlı yapısıyla da biçimlenmiş olmaktadır. Bu farkı en iyi 1400 yıllarında Regensburg’da yapılan ve tanrıya doğru sonsuzluğa yükselir şekilde inşa edilmek istenen Dom ile yüzyıl sonra 1502 de mimar Bramante tarafından Roma’da yapılan St.Pietro Kilisesi arasında görülür. St. Pietro kilisesinin
kubbesi bir yarım küre iken ön cephesinde yarım daire planlara yer veriliyordu.St.Pietro Kilisesi 1502
Çember ve küre antikçağda mutluluk sembolü olarak kabul ediliyordu. Ortaçağ öbür dünyadaki kurtuluşa, Rönesans ise dünyevi yetkinliğe ve bu dünyadaki kurtuluşa önem veriyordu. Ortaçağ dogmalarının yerini yeniçağda bilgi,
St.Pietro Kilisesi 1502
dünyevi güzellik, kişisel başarı, mal, mülk alıyordu. Ortaçağda eserini altına imza atamayan sanatçı, bu çağda artık kendi yaratış gücüne inandığından eserin altına imzasını atacaktı.

RESİM ve HEYKEL

Yeniçağın mantığı önce resim sanatında biçimlenmeye başladı. Öbür dünyanın mekansız, temsili biçimlenmesine, Rönesans’ta mekan anlatımında kullanılan perspektifin gereği yoktu. Çünkü yeniçağda bakış, insanın görüş açısıydı ve bu bir noktadan bakış, optik görüntüyü zorlayan perspektife gereksinim duyuyordu. Böylece doğa görüntüsü biçimlenecek nesne oluyordu. Rönesans bu nedenle yeni dünya görünüşüne paralel olarak bilimsel perspektifi ortaya koyacaktı.
Ortaçağın dikey Gotik biçimi yerine yatay biçimi, sonsuzluk yerine ölçü, çok parçalılık yerine sakin, dünyevi yapı tarzı ortaya çıkıyordu. Yeniçağın amacı bu dünya sorunlarının çözülmesi idi. Doğa bilginleri, keşiflere çıkan cesur kaptanlar ve mucitler hep bu dünyanın kazanılması görüşünde idiler. İnsan anatomisinin keşfedilmeye başlanması, yeni bilim dallarının ortaya çıkışı hep bu döneme rastlamaktadır.

Mimar ve heykelci Bruneleschi (1377-1446) ilk kez bilimsel bakış noktasına göre perspektif bilimini ortaya koyuyordu. Gerçi antik çağda Pompei’de paralel perspektif bilinmekte idi ve kaçış noktaları keşfedilmişti. Ancak bu buluşlar resimde kullanılmamış idi.
14. Yüzyılda matematikte bir hamle yapılıyordu ve bakış noktası araştırmanın merkezi oluyordu. Resimde kaçış noktasını bulan ilk ressam Ambrogio Lorenzetti Tebliğ adlı resminde (1344) zemini kaçış noktasına göre belirliyordu.
Gerçi perspektif olarak mekanı anlatmak için ilk öneriler ressam Giotto’dan 1300 yıllarında geliyordu ama artık perspektifin bilimsel olarak kuralları oluşmaya başlamıştı. Bu dönemde boya teknikleri de gelişme yolunda idi.
Yeni ve kararlı renkler resme girmeye başladı. İtalyan ressamlarının çağdaşları Hollandalı bir ressam olan Van Eyck hem perspektif kullanımında hem de renklerin kullanımında önemli eserler veriyordu. Ancak Kuzey Avrupa’da perspektifin etkisi 1500’li yıllarda görülmeye başlanacaktır. Van Eyck, o güne kadar hep profilden yapılan portre resmine, ilk defa yarım yandan görünüşü getirmiştir. İtalya’da profilden portre yapma geleneği 15. Yüzyıl ortalarına kadar devam etmiştir.