Döviz Piyasası

DÖVİZ PİYASASI


Döviz piyasaları yabancı paraların alınıp satıldığı ya da bir ulusal paranın başka bir paraya dönüştürülmesine olanak veren kurumsal yapılardır. Uluslar arası özelliğe sahip olan bu piyasada, döviz arz edenlerle döviz talep edenlerin karşılaşması sonucu döviz fiyatı oluşur ki bu döviz fiyatına döviz kuru ya da kambiyo kuru adı verilir. Döviz piyasalarında yabancı paralar genellikle ülkenin kendi ulusal parası karşılığında değiştirilirler. Ancak doğal olarak bir ülkenin döviz piyasasında iki yabancı parayı da dolaylı veya dolaysız yoldan birbirine dönüştürme olanağı vardır.
Yabancı ulusal paralar ile ilgili önemli bir konu da bu paralar nakit biçiminde olabileceği gibi banka havaleleri, ödeme emirleri, döviz poliçeleri, mevduat sertifikaları veya seyahat çekleri ve benzeri şekillerde de olabilirler. Bunların da likiditesi oldukça yüksektir. Yani kolayca veya ufak bir gider karşılığında ilgili oldukları yabancı ulusal paralara dönüştürülebilirler. Döviz piyasalarında bu iki tip ödeme aracı arasında bir ayrım vardır. Ülkemizde doğrudan nakit şeklinde olan yabancı paralara efektif; nakde dönüştürülebilir araç niteliğinde olanlara ise döviz denmektedir.
Sanılanın aksine, döviz piyasası işlemleri içinde asıl ağırlığı oluşturan efektif paraların alım – satımı değil, döviz üzerinden yapılan işlemlerdir. Fiili olarak nakit kullananlar; yurt dışına çıkanlar, küçük tasarruflarını enflasyona karşı korumak isteyenler veya spekülatif kazançlar elde etmeye çalışan kimselerdir. Oysa ihracat ve ithalat bedellerinin ödenmesi, sınır ötesine sermaye gönderilmesi gibi büyük hacimli işlemler nakit yabancı para ile yapılmazlar. Bu tip ödemelerde banka havaleleri, döviz poliçesi veya ödeme emri gibi yöntemler kullanılır.

Döviz kurunun oluşumu
Döviz kurunun oluşumunu açıklayabilmek için döviz arz ve talebinin özelliklerinin bilinmesi gerekir.
Döviz talebi: Bir ülkenin döviz talebi yabancı ülkelere yapacağı ödemelere bağlı olarak, yabancı ülke parasına olan taleptir. Döviz talebini belirleyen etkenler şunlardır.
- Diğer ülkelerden yapılacak ithalat: İthalat arttıkça döviz talebi de artar. Bir ülkenin ithalatı ise o ülkenin milli gelirine, tüketicilerin tercihlerine ve ithal mallarını ikamelerinin fiyatlarına bağlıdır.
- Diğer ülkelere yapılacak borç ödemeleri
- Diğer ülkelere yapılacak yatırım miktarı
Ancak bunların dışında, döviz talebi döviz kuruyla ters orantılıdır. Kur yükseldikçe döviz talebi azalır. Döviz kuru düştükçe (TL ile satın alınabilecek döviz miktarı eskiye göre arttığından) ise döviz talebi artar. Talep edilen döviz miktarının döviz kuru yükseldiğinde azalmasının nedeni en önemli döviz talep nedeni olan ithalat ile açıklanabilir. Döviz kuru yükseldikçe, ithal mallarının fiyatı yükseldiğinden, daha az ithal malı satın alınmak isteneceğinden, talep edilen döviz miktarı da azalır.
Döviz arzı: Döviz arzı birinci derecede ülkenin ihraç mallarına olan talebe bağlıdır. Ülkenin ihraç mallarına olan talep arttıkça söz konusu ülkenin döviz arzı artacaktır.
Döviz arzı döviz kuru ile aynı yönlü bir ilişki içindedir. Döviz kuru yükseldikçe o ülke mallarının dış fiyatının düşmesi sonucu, ihracat yükselir ve dolayısıyla döviz girişi artar, döviz arzı da artmış olur.