Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ve Türkiyenin İlişkileri

Şimdi, Özbekistan ve Kazakistan'da bu adla gazete ve dergilerin yayınlanmakta ve basında yazılan makele ve yazılarda Türkistan kelimesinin çekinmeden kullanılmakta oluşu, en az 60 yıllık Sovyet yasağının Türkistan denen millî gaye ve mefkûreyi yok edemediğinin en canlı örnegi sayılır.
Özbekistan'da bugün Türkistan adıyla çıkan gazetenin 1925 ile 1991 yılları arasındaki asıl
adı Yaş Leninçi (Genç Leninci) idi. Özbekistan Komsomolu ya'ni Komünist Partisi Gençlik Teşkilatı'nın yayın organı olan bu gazete 1991 yılı sonunda bir kampanya açarak okuyuculardan gazete için yeni bir ad teklif edilmesini istemişti. Üç ay devamında gazetede yayınlanan okuyucu mektuplarında çeşitli adlar teklif edildi. Ben de Münih şehrinden Yaş Leninçi gazetesinin Taşkent'teki merkezine 13 Kasım 1991 tarihinde bir telegraf çekerek, gazete adının Yaş Türkistan olarak değiştirilmesini teklif ettim. Benim bu telegrafım gazetenin 22 Kasım 1991 tarihli sayısında yayınlandı ve telegraf metnimin altına gazete yayın kurulu (tahrir hay'eti) tarafından şöyle bir not eklendi: "Yayın kurulumuza gelen mektuplardan aşağı-yukarı 200 tanesinde de bu ad teklif edilmiştir." Benim "Yaş Türkistan" (Genç Türkistan) teklifim yerine, gazetenin adı 1 Ocak 1992 tarihinden itibaren Türkistan olarak değiştirildi. Ancak, Kazak aydınları Mayıs 1998'de Jas Türkistan (Genç Türkistan) adlı bir dergi çıkarmaya başladılar.
iii) Eskiden, Sovyet döneminde gazetelerin birinci sayfalarındaki gazete adının hemen sol veya sağ üst köşelerinde "Bütün Dünya Proleterleri Birleşiniz!" sloganı yazılırdı. Şimdi ise, böyle Sovyet sloganları yerine millî sloganlar yazılıyor. Meselâ, Kazakistan'da yayınlanan Türkistan gazetesinin sloganı şöyle:

Türkistan ~ eki düniye esigi ğoy!

[ Türkistan ~ iki dünyanın da kapısıdır! ]

Bu mısra, ünlü Kazak şâiri Magjan Jumabayulı'nın meşhur "Türkistan" adlı şiirinden alınmıştır. Türkçü şair Magjan milliyetçi görüş ve şiirleri yüzünden Sovyet yönetimi tarafından 1938 yılında öldürüldü. Stalin döneminde 1937-1940 yılları arasmda öldürülmüş veya yurt dışına gitmek zorunda kalarak adı ve eserleri Batı Türkistanda yasaklanmış olan, Mustafa Çokayoğlu, Münevver Kârı, Mağjan Jumabayoglu, Abdurrauf Fıtrat, Mir Jakıp Duvlatoğlu, Çolpan, Kasım Tınıstanoğlu, Turar Rıskulov, Feyzullah Hocayev gibi yüzlerce Türkistanli aydın ve milliyetçi, artık bugün Batı Türkistan'daki bağımsız devletlerde büyük bir saygı ile anılıyor ve eserleri gençler tarafından okunuyor. Bagımsızlık devrinde yeni bir gençliğin millî ruh ve şuurda yetişmesi bakımından, bu elbette çok önemli bir politik degişiklik sayılır. Bugünkü Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan basınında 1900 ile 1924 yıllan arasındaki yenilikçi (Cedit) ve milliyetçi (Türkçü) akımların liderleri, eserleri ve görüşleri basılmakta ve tartışılmaktadır. Bu konularda kitaplar yayımlanıyor. Ama, bunun yanında, Özbekistan basınında ülkedeki Türklük ve Türkçülük akımına karşı makaleler de yayınlanmakta olduğunu gözden kaçırmamamız gerekir. Bazı makelelerde Özbek, Kazak, Kırgız ve Türkmenlerin Türk degil, sadece Tûrk dilli halklar oldugu ileri sürülüyor.