Çimento

6.HAVAYA VERİLEN, DİĞER EMİSYONLARIN KONTROLÜ

6.1.Karbon oksitleri

Genelde yakıt kaynaklı enerji kullanımını azaltan tüm önlemler CO2 emisyonlarındada azalmaya neden olur.Mümkün olduğunca düşük miktarda organik madde ihtiva eden hammaddelerin ve karbon miktarının kalori değerine oranı düşük olan yakıtların seçimide karbondioksit (CO2) emisyonlarını azaltır.Yine mümkün olduğunda düşük miktarda organik madde ihtiva eden hammaddelerin seçimi ile karbon monoksit (CO) emisyonları azaltılır.

6.2.Uçucu organik bileşikler ve PCDD/PCDF’ler

Normal şartlar altında uçucu organik bileşikler ve PCDD/PCDF emisyonları genelde düşüktür.Eğer bir seçme söz konusu olabilirse,yüksek miktarda uçucu organik madde ihtiva eden malzeme fırına beslenmemeli,yüksek miktarda halojenleri ihtiva eden yakıtlar ise ikincil yakmada kullanılmamalıdır.

PCDD/PCDF emisyonlarını yeniden oluşumunu azaltabilmek için fırın gazları mümkün olduğunca çok çabukk bir şekilde 450-200 oC sıcaklık aralığına doğru soğutulmalıdır.Eğer yüksek uçucu organik bileşik (VOC) ve PCDD/PCDFF emisyonları azaltma tekniği olarak düşünülmelidir.

6.3.Metaller
Metal emisyonlarının kontrolünde birincil tedbir,fırın sistem için yüksek miktarlarda uçucu metalleri ihtiva eden malzemenin beslemesinden kaçınmaktır.Bir çimento fırın sistemi iç ve dış çevrimlerinde metallerin özellikle talyumun birikmesi fırın işletme süresinin artması ile emisyonlardada artış olur ve bu durum kısmen veya tamammıyla bu çevrimlerin kesilmesiyle ortadan kaldırılır.

İç ve dış çevrimler araındaki bağlantılar nedeni ile sadece dış çevrimi kesmek (toz toplayıcısı içinde toplanan tozu hammaddeye geri döndürmek yerine dışarı vermek gibi)bu işlem için yeterli olur.Kimyasal bileşimi uygun olduğu zaman dışarıya verilen bu çimento fırın tozu ise doğrudan çimentonun öğütme basamağıyla ilave edilebilir.Civa emisyonlarında baca gazı sıcaklığını düüşürmek bu tip emisyonların azaltılmasında uygulanan bir yöntemdir.

Uçucu olamayan elementler genelde,proses içinde kalır ve prosesi çimento klinker bileşimi içinde terk ederler.uçucu metallerin, özellikle civanın ypksek konsantrasyonları söz konusu olduğu zaman aktif karbon üzerinde absorblama bu metal emisyonlarını azaltmada bir kontrol tekniği olarak düşünülmelidir.

6.4.KOKUNUN AZALTILMASI

Genelde iyi işletme koşullarında koku emisyonlarını nadiren rastlanan bir problem olarak karşımıza çıkar.Koku;genelde kokunun hissedilmesi, farkına varılır olması olarak tanımlanırken;çevresel açıdan özellikle üzerinde durulan koku yoğunluğu terimi ;kokulu bir maddeye maruz kalma sonucunda koku hissinde oluşan hassasiyetin büyüklüğü olarak ifade edilir.Koku kontrolünde her zaman olmasada genelde koku yoğunluğunın azaltılması ele alınır.

Bir çimento işletmesi gözönüne alındığında,koku yoğunluğunın azaltılması ; atmosferden koku verici maddelerin giderilmesi ile sağlanır ve bu işlem bazı özel hususlara rağmen gazın,buharın ve hatta partiküllerin azaltılması işlemine eş değerdir.Ancak buradaki sıkıntı koku probleminde oldukça düşük ekseriya eşik sınır değere yaklaşan konsantrasyonlara erişmek gerekliliği, alıcının veya kimyasal analizin güvenilirliği,yayılma veya münferit kaynakllardan dolayı oluşan sıkıntılardır.Genelde gazlar ve buharlar kokusuzdur ve kokular havadaki partikül maddelerle birleşebilir,bazı partiküller ise koku duyusunu arttırabilirler.Genelde bir çimento tesisindeki başlıca kokulu kimyasal maddeler baca emisyonlarındaki SO2 , NOx ve oldukça düşük seviyedeki NH3 ve organiklerdir.Kokunun kontrolünde bacadaki kirleticilerin giderilmesi sağlanırsa (emisyon limit değerleri ile uyuşmuyorsa)veya baca ;emisyonların dağılımı sağlayacak şekilde boyutlandırılırsa bu durum hem hava kalitesi değerlerini iyileştirilir ve hemde koku emisyonlarını azaltır.

Kokulu emisyonların yayılması özellikle yakıtın boşaltılması ve stoklama tesisleri ile de ilgilidir.Boşaltma ve tahliye depolama işlemlerinin iyi yönetimi, yakıt dağılım şebekesinin bakımı, kokunun kontrolünde etkili olan unsurlardır.Hidrokarbon emiisyonlarından oluşan,arzu edilmeyen hoş olmaya kokular ise yanma sonrasında aktif karbon filtresinin kullanımı ile veya hammaddenin fırının sıcak kısmına beslenmesi ile azaltılabilir.Kükürt bileşiklerinin neden olduğğu koku ise ; ancak yakıt ve hammaddenin değiştirilmesi ile giderilebilir.

7.ÇİMENTO SANAYİNDE ÇEVRESEL GELİŞMELER

Çimento sanayi,çevresel duyarlılığın giderek arttığı günümüzde önemli hususlarla karşı karşıyadır.Sanayi açısından çevre konuları, artık geçmişte olduğu gibi yasal mevzuatların öngördüğü şekilde “kumanda ve kontrol “ biçiminde zorlayıcı bir yaklaşımdan ziyade “birlikte çalışma” prenisibine dayanan yeni bir yaklaşım öngörmektedir.Bu durum sadece çevre sorunlarının bir parçası olmadığını yapıcı olarak çözümün de bir parçası olmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Sanayi çevresel sorunlara karşı aktif bir yaklaşımla bulunması gerektiğinin farkına varmıştır ve çevresel performansı konusunda toplumun duyarlılığının faaliyetleri ile ilgili planlama ve işletme safhalarında dikkate alınması gerektiğinin de bilincindedir.çimento sanayi son yıllarda aşama aşama tesislerinde modernizasyon yatırımlarına gitmekte ve özellikle kaynak planlaması ve aş ocaklarının rekreasyonu ve atmosfere yayılan emisyonlar konusunda oldukça büyük iyileştirmeleri yapmış bulunmaktadır.Enerji kullanımı ve sanayinin çevresel etklieri arasındaki ilişki artık tüm yönleriyle bilinen bir konu olup,özellikle son yıllarda termal enerji tüketimi giderek azalmıştır.

Elektrik enerjisinin kullanımı çevre ile ilgili kontrol tedbirlerinin genelde elektrik enerjisi talebini arttırmasına rağmen dikkatli bir şekilde kontrol edilebilmektedir.Çimento sanayi özellike Avrupa’da, giderek artan miktarlarda ikinicl hammaddeleri ve ikincil yakıtları kullanmakta ve bu şekilde birincil hammaddelerin enerji taleplerinnin ve atmosferik emisyonların azalması açısından son derece önemli çevresel yararlarıda sağlamaktadır.






7.1.Çevre Verimliliği

Çimento üretimi ; sermaye ve enerji yoğun bir sektördür ve üretim maliyetlerinin %50’sini enerji maliyetleri oluşturur.Bu nedenle çimento sektörü, çalışmalarının büyük bir kısmını enerji verimliliğinin arttırılması ve enerji tasarrufu üzerinde yoğunlaştırmıştır.

Günümüze kadar yapılan çalışmalarda klinker üretiminde yakıt tüketimi,yaklaşık olarak %50 civaronda azaltılmış ve yaş proseslerden modern, enerji verimli kuru sistemlere geçiş sağlanarak toplan üretiimn %75’inden fazlasının kuru sistemli fırınlardan sağlanabildiği bir seviyeye ulaşılmıştır.

Eylül 1993 yılında sonuçlandırılan “Çimneto Sanayi Sektöründe Enerji Teknolojisi” raporunda da ele alındığı üzere, çimento sanayinde genelde enerji tüketimi hammaddelern yapısı ile yakından ilgilidir.Örneğin Danimarka ve ingiltere gibi ülkelerde yüksek enerji tüketimi oldukça nemli hammadde yapısından kaynaklanır.Enerji verimli teknolojiler ise çok modern ekipmenların oluşturduğu entegre bir sistem olup , modern tesislerin çoğu enerji verimliliğinin yüksek olduğu tesislerdir.Ancak Çimento üretim ekipmanlarına ilişkin yatırımların yüksek oluşu, modern üretim teknolojilerinin çok yavaş bir şekilde sektöre adapte edilebilmesine neden olmaktadır.

7.2.İkincil Hammaddelerin Kullanımı

Çimento sanayi hem kliner üretiminde hammadde olarak hem de çimentoda klinker yerine ikame madde olarak oldukça büyük miktarlarda ikincil maddeleri kullanmaktadır.Günümüzde Avrupa’da çimento üretiminde hammadde olarak kullanılan maddeler yüksek fırın cürufu, uçucu kül , demir cürufu,pirit külü,kağıt çamuru,uçucu silis külü ile baca gazı desülfürizasyonu ve fosforik asit üretiminden oluşan Fosfojips(fosforlu alçı taşı) olup bunlardan en yaygın olarak kullanılan maddeler ise yüksek fırın cürufu, termik santral kömürü uçucu külü, doğal puzolan ve kireç taşı taneleridir.

Bir çoğu üretim artığı olan ve bertarafı gereken ikincil hammaddelerin kullanımı çevre açısındanda son derece önemli yararlar sağlar.Bu şekilde çimento üreitiminde kullanılan birincil hammaddelerin ocak işletmeciliğine duyulan ihtiyaç azalırken doğal kaynakların tasarrufu da sağanır. Klinkerin üretilmesi için gerekli enerji ihtiyacı azalır ve aynı zamanda toz , CO2 ,NOx ve SO2 emisyonlarının da kontrolü sağlanmış olur.

7.3.İkincil Yakıtların Kullanımı

Uzun yıllardır Avrupa’da çimento sanayi, mevcut olabildiği yerlerde çok çeşitli atıkları ikincil yakıtlar olarak kullanarak çevrenin korunmasına önemli öölçüde katkıda bulunmaktadır.Atıkların kullanımı 1970 ‘li yıllardan beri süre gelmekte olup, iyi bilinen ve denenmiş teknolojiye sahiptir.Çimento üretimiinde ikincil yakıtların kullanımı giderek artmakta, Avrupa Birliği ve Avrupa’da diper ülkelerdeki 250’nin üerindeki çimento fabrikası son yıllarda bir çok atığı ikincil yakıt olarak kullanılmaktadır.

8.GAYRİ SIHHİ MÜESSESELER YÖNETMELİĞİ

8.1.Yönetmeliğinin Amacı

1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu’nun 268-275. Maddeleri uyarınca Çevre ve toplum sağlığının korunması açısından önem arz eden gayrı sıhhi müesseselerin zararlı etkilerinin yok edilmesi veya en az düzeye indirilmesi, doğal kaynakların kirlenmelere karşı korunması için gayri sıhhi müesseselerin kontrol altına alınması, ruhsatlandırılması ve denetlenmesindeki usul ve esasları belirlemek amacı ile yazılmıştır.




8.1.1.Yetkili Makam

1. sınıf gayri sıhhi müesseseler için Sağlık bakanlığı, 2. sınıf gayri sıhhi müesseseler için valiliklerdir.


8.2.Çimento Sektörü Hangi Sınıfta Yer Almaktadır?

-Çimento fabrikaları ile galeri veya kuyu açılarak işletilen veya patlayıcı madde kullanarak işletilen her türlü taş ve maden ocakları 1. sınıf gayri sıhhi müessesedir.

-Çimento öğütme-paketleme tesisleri ile hazır beton santralleri 2.sınıf gayri sıhhi müessesedir.

8.3.Sağlık Koruma Bandı Nedir?

Müesseselerin çevreye olan etkisi dikkate alınarak tesis dışında bırakılması gerekli iskan dışı alanlardır.Bu band inceleme kurulu tarafından önerilir.Sağlık Müdürünün onayından sonra Sağlık bakanlığınca tasdik edilir ve kesinleşir.Sağlık koruma bandı oluşturulması zorunludur.Bu alanda yapılaşmaya izin verilmez.Ancak uygun zirai faaliyetler yapılabilir. Sağlık koruma bandı sanayi bölgeleri etrafında bölge sınırı esas alınarak tespit edilir. Eğer tesis için ÇED raporu düzenlenmiş ise bu rapordaki mesafeler dikkate alınır.

8.4.İnceleme Kurulu Nedir; Kimlerden Oluşur?

1. sınıf gayri sıhhi müesseseler için yer seçim raporu, tesis raporu ve açılma raporunu hazırlayan ve tesis hakkında görüş bildiren kuruldur.


Başkan -İl Sağlık Müdürü (veya uygun göreceği yardımcısı )
Üye -Gıda ve Çevre Kontrol Şube Müdürü
Üye -Sağlık Ocağı Tabibi
Üye -Çevre Sağlığı teknisyenleri (2kişi)
Üye -Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü temsilcisi
Üye -İlgili İmar Müdürlüğü Temsilcisi
Üye -İl Çevre Müdürlüğü Temsilcisi
Üye -Üniversite veya Sanayi Odası temsilcileri (gerek görülürse)
Üye -Konusunda Bilirkişi olacak Bilim Adamları

8.5.Mevcut Tesisler Yönetmelik kapsamında mıdır?

Yönetmeliğin yayınlanması tarihinde önce kurulu tesisler eğer gayri sıhhi müesseseler ruhsatı almış iseler ve herhangi bir ilave ve değişlik yapmamış iseler tekrar izin almaları gerekmez.Ancak, çevre ve toplum sağlığı açısından denetim altındadırlar.İlave ve değişlikler izne tabidir.



8.6.Ruhsat İçin Hangi İzinler Alınacaktır?

-Yer seçimi izni
-Tesis izni
-Deneme izni (yeni kurulacak tesisler için)
-Açılma ruhsatı



9.TÜRKİYE MÜSTAHSİLLERİ BİRLİĞİ KALİTE VE ÇEVRE KONTROL MÜDÜRLÜĞÜ
ÇEVRE ÖLÇÜM LABORATUARLARINDA YÜRÜTÜLEN ÇEVRE DOSTU HİZMETLER

Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği Kalite ve Çevre kontrol Müdürlüğü Bünyesinde Kurulmuş olan Çevre Ölçüm Laboratuarı, Ülkemizde Türk Standartları Enstitüsü tarafından akredike edilmiş kendi türünde ilk ve halen tek laboratuar olup, çevre dostu hizmetlerini çevre dostu kuruluşlarla işbirliği çerçevesinde 12.07.1996 tarih ve ANK0091 sayılı T.S.E. Laboratuar Yeterlilik Belgesi ile ulusal-uluslararası standartlar/referans metodlara uygun olarak sürdürmektedir. Bu kapsamdaki hizmet türleri şöyle sıralanabilir.

9.1.Emisyon Ölçümleri
Her bir emisyon kaynağında:

· Baca gazı toz konsantrasyonu ölçümleri
(İzokinetik prensiplere uygun olarak)

· Kaynak toz emisyonlarının belirlenmesi
(Kütlesel debi tayini)

· Baca gazı gaz sıcaklığı ölçümleri

· Baca gazı yoğuşma noktasının (dew point) belirlenmesi

· Baca gazı nem konsantrasyonunun belirlenmesi

· Baca gazı dansitesinin belirlenmesi

· Baca gazı gaz hızı ölçümleri

· Baca gazı gaz debisinin belirlenmesi

· Baca gazı oksijen konsantrasyonu ölçümleri

· Baca gazı karbon monoksit konsantrasyonu ölçümleri

· Kaynak karbon monoksit konsantrasyonlarının belirlenmesi
(Kütlesel debi tayini)

· Baca gazı kükürt dioksit konsantrasyonları ölçümleri

· Kaynak kükürt dioksit konsantrasyonlarının belirlenmesi
(Kütlesel debi tayini)

· Kaynak azot dioksit emisyonlarının belirlenmesi
(Kütlesel debi tayini)

· Baca gazı islilik derecesi ölçümleri

· Baca gazı karbon dioksit konsatrasyonlarının belirlenmesi

· Asgari baca gazı yüksekliklerinin belirlenmesi
Tesisin tümünde:

· Toplam toz emisyonlarının belirlenmesi (Kütlesel debi tayini)

· Toplam karbon monoksit emisyonunun belirlenmesi (Kütlesel debi tayini)

· Toplam kükürt dioksit konsantrasyonun belirlenmesi
(Kütlesel debi tayini)

· Toplam azot dioksit konsantrasyonunun belirlenmesi
(Kütlesel debi tayini)

Değerlendirme:

· Tüm sonuçların Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği esaslarına göre irdelenmesi
· Yetkili makamların istediği yapı ve kapsamda emisyon raporun hazırlanması

9.2.Sürekli Toz Ölçüm Cihazları Ölçüm Aralığının Belirlenmesi

- Sürekli toz ölçüm cihazları ölçüm aralığının belirlenmesi, Ülkemizde
yalnızca Türkiye Çimento müstahsilleri birliği Kalite ve Çevre kontrol
Müdürlüğü uzmanları tarafından doğru ve noksansız olarak
yapılabilmektedir.Cihazların Türkiye temsilcisi firma tarafından T.Ç.M.B
bu işlemler için tek yetkili olarak tanınmaktadır.
· Cihazın optik ayarının yapılması

· Cihazın mühürlenmesi

· Karşılaştırmalı gravimetrik ölçümlerin yapılması
( İzokinetik prensiplere uygun olarak )
· Ölçüm sonuçlarından regresyon eğrisi ve denkleminin belirlenmesi
· Regresyon denkleminden cihazın ölçüm aralığının belirlenmesi
· Ayrıntılı raporun hazırlanması
9.3.Filtre Performans Testleri
· Performans testleri istenen filtrenin giriş ve çıkışında eşzamanlı ölçümlerin yapılması
· Ölçüm sonuçlarından filtre performansının hesaplanması
· Ayrıntılı raporun hazırlanması
9.4.Hava Kalitesi (PM10) Ölçümleri*
-Havada asılı partikül madde mertebesinin belirlenmesi amacı ile Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği Kalite ve Çevre Kontrol Müdürlüğü Gezici Çevre Ölçüm Laboratuarınca PM10 konsantrasyonu ölçümleri yapılmaktadır.

*Söz konusu ölçümler yetkili makamlarca tesis çevresindeki hava kalitesinin mertebesi hakkında fikir edinilebilmesi amacıyla yapılmaktadır.

-Ölçümleme:

· İnceleme bölgesinin belirlenmesi
· İnceleme alanlarının belirlenmesi
· Ölçüm istasyonlarının belirlenmesi
· Ölçüm programının belirlenmesi
· Ölçümlerin yapılması

-Değerlendirme:

· Ölçüm sonuçlarından uzun vadeli değerin (UVD ) ve kısa vadeli değerin ( KVD ) hesaplanması
· Sonuçların Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği esaslarına göre irdelenmesi
· Kapsamlı hava kalitesi raporunun hazırlanması

9.5.Endüstriyel Gürültü Seviyesi Ölçümleri

Her bir gürültü kaynağında:

· Gürültü kaynaklarının belirlenmesi
· Ölçümlerin Gürültü Kontrol Yönetmeliği esaslarına uygun olarak yapılması

Çalışma Ortamlarında:

· Çalışma ortamlarının belirlenmesi
· Ölçümlerin Gürültü Kontrol Yönetmeliği esaslarına uygun olarak yapılması