Basın

1839’da “Gülhane Hatt-ı Hümayunu” adı altında okunan Tanzimat Fermanı, Takvim-i Vakayi ilave olarak “Varakai-i Mahsusa” adıyla basmıştır. Sadrazam olan Mustafa Reşit Paşa gazetenin haftada bir yayınlanması için bir irade çıkarmıştır.

Tanzimat devrinde yabancı gazetelerden tercümeler, fizike ait bilgiler konulan gazete Ali Paşa’nın sadaretinde önemini kaybetmiştir. Kırım Savaşı sırasında 18 sayı çıkarabilen gazete bu savaşa dair haberleri Varaka-i Mahsusa adı ile ilave olarak verebiliyordu.[1]

1860’a kadar yayını bu şekilde sürdüren gazete tamamen resmi bir niteliğe bürünmüş ve sadece devletle ilgili belgelerin, tüzüklerin yayınlandığı resmi bir gazete haline gelmiştir. 1879 ve 1892 yıllarında gazetede ki dizgi yanlışlığından dolayı kapanan gazete II. Meşrutiyet döneminde yeniden çıkmaya başlamış ve Kasım 1922 yılında 4609 sayı ile yayını sona ermiştir.

Ankara’da kurulan T.B.M.M. Hükümetinin resmi gazetesi olarak 07.10.1920 tarihinde yayınlanmaya başlanan Ceride-i Resmiye, Takvim-i Vakayi’nin devamı olarak kabul edilmektedir. Ceride-i Resmiye adı 02.11.1922’de Resmi Ceride olmuştur. Resmi Ceride adı da 02.01.1928 tarihinde Resmi Gazete olmuş ve o tarihten beri bu ad ile yayınlanmaktadır.[2]

Ceride-i Havadis


Basın tarihimizde Takvim-i Vakayi’den sonra çıkarılan ikinci gazete Ceride-i Havadis olmuştur.

William Churchill adında İngiliz bir tüccar, Kadıköy’de avlanırken, Defterhane katiplerinden Necati Efendi’nin oğlunun yaralanmasına sebep olmuş ve hapsedilmiştir. Ancak ülkedeki yabancılara geniş haklar ve dokunulmazlıklar tanındığından, İngiliz elçisinin müsadesiyle Churchill hapisten kurtarılmış, Hariciye Nazırı Akif Paşa görevinden alınmıştır. Bunların yanısıra Churchill’e pırlantalı bir nişan, on bin kantarlık bir zeytinyağı fermanı ve bir de Türkçe gazete çıkarma izni verilmiştir.

Olay 1836 yılında olmuş ancak Churchill gazete çıkarma iznini kullanmakta acele etmemiştir. Çünkü Hariciye Nezaretinden alınan Akif Paşa, Dahiliye Nazırlığına getirilmiştir. Bu nedenle gazete 1840 yılında gazetesinin adını “Ceride-i Havadis” olarak çıkarmaya başlamıştır.[3]

Ceride-i Havadis ilk nüshasında; “Tevarih aşina olanların malumları olduğu üzere alelumun hüner ve maarifin tezayüt ve tekessürüne, nüsahı gayrı adidesi afaka müneşir olan ve güne gün ihbarat ve hadisatı nafrayı cami bulunan gazete evrakının dahi medarı küllisi olduğu cayi iştibah değildir ve herkes bu makule gazeteleri okudukça sair memalikte vuku bulan ahval ve keyfiyata kesbi vukuf ve malumat ederek eshercihet faidement olurlar” diye hem gazeteyi hem de gazetenin faydalarını anlatmaya çalıştı.

Biraz içeriğinin kuvvetsizliği, biraz Takvim-i Vakayi’nin bıraktığı etkiyle ve biraz da eski idarenin bilerek uyuşturduğpu halkın kültür seviyesindeki düşüklüğü nedeniyle bu gazete ilk yıllarında pek rağbet görmedi.[4] Bu durumda gazeteyi kapamak zorunda kalan Churchill, hükümetten ayda 2500 kuruş tutarında yardım yapılmasını sağlamış ve tekrar yayınlanan gazetenin durumu iyiye gitmeye başlamıştır. O tarihten sonra Ceride-i Havadis yirmi yıl süre ile devletin yarı resmi organı haline gelmiştir.[5]

Gazetedeki yazılar Avrupa’daki olayları, Amerika, Hint ve Çin’de meydana gelen garip olaylara aitti. Okuyucuları o zamanın İstanbul aydın sınıfı, devlet memurları ve valilerdi.

Gazete dışarıdan ilan kabul edip, dış ülkelerde muhabirleri de vardı. İskenderiye’den havadis gönderen gazeteci gazetecilik tarihimizdeki ilk muhabirdir. Haberler iç ve dış olarak iki bölüme ayrılmıştı. Dış haberler Avrupa olaylarının tercümeleri idi.[6]